domingo, 8 de julio de 2012

Pontevedra, outubro de 1934. (1)

Adicado ás mulleres e homes que, co pulo de Afonso Ribas, Xosé Fortes, Serafín Fontenla, Manolo Reboredo, Xermán Fortes, Emilio García, entre outros, participan na tarefa de recuperar a historia de Cotobade a través dunha solidaria Tábula Gratulatoria.
A chamada revolución de outubro de 1934, que acadou especial importancia en Asturias e Cataluña, tamén tivo certa repercusión en Pontevedra. En varias entradas trataremos polo miúdo os antecedentes, desenvolvemento e consecuencias destes sucesos na nosa cidade e arredores. Como tamén quedou acreditado neste blogue, a participación nos feitos de outubro foi unha especial agravante na represión que tivo lugar logo do golpe de 1936.
En 1934 o partido gobernante era o Radical, liderado por Alejandro Lerroux, tiña como máximo representante en Pontevedra a Emiliano Iglesias; era un partido que co tempo fora apagando a súa postura combativa e virando cara á dereita. Nunca se veu libre de acusacións de corrupción: .
...el ritmo de pomposa orgía a que vivió entregada la política emilianista provincial, hoy ya culminante y sin remedio posible para ella, en ludibrio y desvergüenza... (El Pais, 4-10-1934). 
Nas eleccións de 1933 obtivera na nosa provincia seis deputados dun total de trece.
A situación político-social estaba cada vez máis crispada, a mediados de 1933 promulgouse unha lei de orde pública que impuxo unha restrición dos dereitos cidadáns a través de estados de prevención, alarma ou guerra, que estiveron en vigor na práctica totalidade do que restaba do período republicano. A dereita, a través da CEDA de Gil Robles, aumenta a súa influencia sobre o goberno de Lerroux e o 4 de outubro de 1934 entran no goberno, como ministros, tres membros dese partido.
A lexislación antisocial do goberno, a situación internacional de avances do fascismo, a frustración e desencanto por non acadar as expectativas postas na chegada da república, alentan a radicalización do movemento obreiro que contempla o recurso á violencia para adiantarse ao que consideran como previsible golpe de estado dereitista. Apréciase esta actitude nos atentados contra os centros da patronal e os locais dos partidos de dereitas e, por outra parte, no pulo á táctica, de inspiración comunista, das Alianzas Obreiras e da Fronte Única. Importantes sectores do PSOE e UGT, especialmente das Xuventudes Socialistas, están moi radicalizados e conflúen en posturas unitarias cos comunistas a través dos entes antes citados. De cara á transformación da sociedade, as actitudes evolucionistas perden forza fronte ás revolucionarias e prodúcese un distanciamento do que cualifican como “república burguesa” e de partidos como Izquierda Republicana e semellantes.
Se examinamos os actos do primeiro de maio deste ano en Pontevedra, notamos un ambiente de gran participación e de unidade entre as forzas obreiras, en contraposición coas divisións de anos anteriores. Unha intervención moi destacada foi a de Alejandro Gama, comunista, do Socorro Rojo Internacional, que pon como exemplo a división das forzas marxistas que posibilitou a derrota do proletariado alemán e austríaco fronte a Hitler e Dollfus; a consecuencia que extrae é a necesidade da unidade obreira para cortar o avance do fascismo español.
Na prensa socialista apréciase unha linguaxe explosiva, como é o caso do seu órgano local La Hora 
 ...Pero este año, cuando los enemigos del trabajador se han apoderado de la república, cuando las leyes sociales que amparan al obrero son un papel mojado, cuando las cárceles están pletóricas de trabajadores honrados, cuando la tiranía fascista se dispone a caer sobre el pueblo español [...]convertirse en una viril protesta que haga estremecer en sus guaridas a los chacales que viven de la sangre del proletariado [...] Los trabajadores han perdido la fe en la república.
Non é necesario ser moi perspicaz para deducir dos anteriores parágrafos dúas cousas: unha descualificación do réxime imperante e o anuncio implícito dun intento revolucionario.
O sentimento de inquietude e de rexeitamento da política do goberno non se percibe só nos portavoces obreiros; nun xornal de liña burguesa, progresista pero sen ningún asomo revolucionario, como era El Pais, voceiro de Izquierda Republicana en Pontevedra, pódense atopar parágrafos como os seguintes:
El juego se ve claro. Las entrevistas constantes de Salazar Alonso con Gil Robles y las del primero con Lerroux y Samper, tendían a perfeccionar la formación del nuevo gobierno que han proyectado huyendo del parlamento [...] A tal fin, es conveniencia para ellos no mover los restos de los héroes Galán y García Hernández porque facilmente estos darían la última batalla y afianzarían, de una vez para siempre, la república, por la que murieron asesinados. (14-9-1934).
Nun editorial do 4 de outubro de 1934 e significativamente titulado “Alerta republicanos. ¿Qué se intenta?” referíndose á posible intención das novas sobre o que cualifica de “un supuesto movimiento revolucionario de tipo izquierdista” di: 
El bulo de hoy es la noticia de un supuesto movimiento revolucionario de tipo izquierdista, para impedir el arribo al Poder del monstruoso maridaje de la CEDA con la Euforia y viene a arrojar un poco de luz en las sombras que rodean a las gestiones políticas realizadas para poder arribar a la formación de un gobierno mayoritario [...] Se pretende arribar a un régimen de fuerza que concluya de abatir las protestas y las rebeldías, que no son tal cosa, sino advertencias sinceras, leales y republicanas de los que entienden que por el camino que lleva el Estado, no le aguardan bonanzas, sino que en esta atmósfera enrarecida todos son barruntos de tormenta. [...] La revolución marxista es el pretexto para desencadenar la reacción que concluya por destruir los últimos alientos del espíritu republicano del 14 de abril. El peligro está en otra parte. [...]Es a los antimarxistas a los que hay que vigilar. Ellos son los típicos y contumaces enemigos de la República. En ellos radican las causas originarias de los males que aquejan a España. [...] No está de más -que va en ello la seguridad del régimen- que la opinión republicana esté alerta ante los acontecimientos y con el ánimo decidido para la defensa de la República.
O mesmo xornal, xa en pleno estoupido revolucionario (5-10-34) e baixo o estado de alarma e réxime de censura previa, continúa na mesma liña cun editorial titulado “Viva la República” e no que preconiza a formación dun goberno nacional de homes fóra de toda sospeita e insubornables
 sin ministros ladrones [...] para disolver el actual engendro de Parlamento, desmontar el tinglado electoral, amenazado de consuno en maridaje procaz entre la CEDA y la euforia; para restablecer la legalidad atropellada excarcelando a los que se hallan privados de libertad, por el único delito de defenderla; para reponer a los municipios que se han destituído caprichosamente; para abrir los centenares de centros obreros clausurados por no pensar al igual que la veleidad ministerial.
O ambiente estaba cargándose de máxima tensión con feitos como o asasinato dun militante obreiro efectuado en Vigo por falanxistas o 6 de setembro. O 15 dese mes deteñen en Marín ao pedreiro portugués Alfonso González, de 43 anos, por destacarse nas protestas e gritos subversivos, insultos ao tenente da Guardia de Asalto e resistirse a ser detido con motivo da constitución do concello co novo alcalde sr Vinteño.
O 24 declárase en Pontevedra o estado de alarma fixando nas rúas o bando do gobernador; o 26 a Guardia Civil atopa nunha casa de Monforte, ocultos nunhas adegas, gran cantidade de armas e municións. O 5 de outubro localizan na Illa de Arousa 50 paquetes de pólvora e en Rodeiro, na casa do industrial Perfecto Ledo, gran cantidade de pólvora, cartuchos de escopeta, munición para revólver e pistola, mecha, pistóns, unha escopeta e un revólver.
Segundo diversas fontes, foi o sector máis radical do PSOE o encargado da dirección do levantamento, xunto con militantes do PCE, partido este con relativa presenza na nosa capital. A CNT, con presenza testemuñal en Pontevedra, adoptaría a nivel estatal unha actitude abstencionista aínda que, en moitas localidades galegas, diversos sindicatos pertencentes á Confederación Regional Galaica (CRG) sumáronse á declaración de folga, pois como apunta Dionisio Pereira:
 En conxunto, a CRG participou nos acontecementos na medida das súas forzas, cunha folga de solidariedade que tiña máis de expectativa do que puidese ocorrer en Asturias e no resto do Estado. E criticou con dureza a pasividade de boa parte da confederación...
( A CNT en Galicia   1922-1936.Santiago: Laiovento,1994.)
En Acción Gallega (20-10-34) publícase o programa da Alianza Obrera e indica que esta alianza estaba formada por todos os partidos e gremios obreiros, a excepción da confederación anarquista:
1º.- Todas las tierras de los grandes terratenientes, de la Iglesia, de los monasterios, de las municipalidades y del Estado serán confiscadas, sin indemnización, como así también los útiles de labranza y demás pertenencias, y serán entregadas gratuitamente y repartidas a todos los obreros agrícolas y campesinos trabajadores, para que las trabajen individual o colectivamente, según decidan por su propia voluntad.
2º.- Todas las deudas, obligaciones y gravámenes de los campesinos con los terratenientes, los municipios y los Bancos serán anuladas, todas las cargas feudales y semifeudales, (“foros”, “rabassa morta”, condominio, etc.), serán abolidas, y todos los impuestos del régimen burgués terrateniente, suprimidos.
3º.- El Gobierno Obrero Campesino proveerá a los campesinos trabajadores de maquinaria, útiles de trabajo, simientes, créditos y los elementos técnicos para aumentar en el mayor grado posible la producción agrícola, con objeto de terminar con el hambre y la miseria espantosa que existe en el campo y elevar sistematicamente el bienestar de las masas trabajadoras.
4º.- El Gobierno Obrero Campesino tomará inmediatamente medidas de gran envergadura para mejorar rápida y radicalmente la situación de los obreros agrícolas, aboliendo todos los contratos explotadores y usurarios, aumentando los salarios lo suficiente para las necesidades de los obreros agrícolas y sus familias.
5º.- El Gobierno Obrero Campesino confiscará y nacionalizará las empresas de la gran industria trustificada y establecerá el control de la producción y la distribución por medio de los soviets, nacionalizará los bancos, los ferrocarriles y todos los medios de transporte y de comunicación, hoy en manos del gran capital.
6º.- Establecerá la jornada de siete horas y de seis para las minas y los trabajadores jóvenes, aumentará el nivel de vida de las masas trabajadoras, concederá subsidio a los parados hasta que sean absorbidos en las diversas ramas de la producción, la que será adaptada a las necesidades de las masas trabajadoras y establecerá el seguro general para todos los trabajadores en casos de paro, enfermedad, accidente, vejez y maternidad.
7º.- Liberación nacional de todos los pueblos oprimidos. El Gobierno Obrero y Campesino reconocerá a Cataluña, Vasconia y Galicia el pleno derecho a disponer de si mismas hasta la formación de los Estados independientes.
8º.- Liberación inmediata y completa, sin restricción ni limitación, de Marruecos y demás colonias.
9º.- Disminución radical de los impuestos a los pequeños comerciantes y pequeños productores. Anulación de sus deudas con los Bancos, grandes comerciantes y empresas capitalistas. Prohibición del embargo de su propiedad y del desalojo de los locales que ocupan.
10º.- Supresión de todas las fuerzas armadas de los capitalistas y terratenientes. Armamento de los obreros y campesinos. Liquidación de la burocracia hostil y elección de los funcionarios públicos por los Soviets.
11º.- Supresión del ejército permanente como instrumento de la clase capitalista. Liquidación de los generales y cuerpo de oficiales. Elección democrática de los comandantes por los soldados.
12º.- Solidaridad proletaria con los oprimidos del mundo y alianza fraternal con la Unión Soviética Rusa.
O xoves 4 de outubro non aparece nos xornais ningunha nova referente a folgas ou incidentes destacables no ámbito local, si se atopan referencias ao resto de España e, máis cerca, á colocación de bombas nas casas do cura e do médico en Sober (Lugo). Ese mesmo día xorden na cidade os primeiros incidentes, que non parecen revestir gran importancia, o xornal El País do día seguinte, visado pola censura, relata os feitos:
 Anoche, en la acera del Méndez Núñez, y por una discusión sobre la solución de la crisis, se repartieron una tanda de mamporros entre derechistas e izquierdistas.

2 comentarios:

Chispa dijo...

Alfonso González de Marín é en realidade Augusto A[l]fonso Gonçalves "O Chico" (pensó que o alcume podería ser en verdade "O Xico"), natural de Viana do Castelo, da Sociedade de Canteiros de Marín federada á UXT. En 1933 ocupaba a Presidencia desta Sociedade.
Acabaría fusilado/asesinado polos sublevados por sentenza de Consello de Guerra en 1937.

Xosé Álvarez Castro dijo...

Efectivamente trátase da mesma persoa e consta como fusilado nesa data e así o recollemos noutra entrada. Nesta entrada optei por non pararme moito nos datos biográficos dos asasinados e deixalo para entradas máis personalizadas polo que che agradezo a túa ampliación.