Día de defuntos, 1944.

Se hai unha tradición popular e estendida por todos os pobos de Galicia, esa é a de lembrar os defuntos adornando con flores e alumeando con velas as tumbas dos cemiterios no mes de Santos; pero fóra dos camposantos aínda existen lugares de morte ou de enterramento de vítimas do golpe militar do 36. Moitos destes lugares son descoñecidos para a maioría da poboación, sen unha placa ou símbolo que nos lembre o que alí sucedeu. Non ocorre así co malecón de Monte Porreiro, lugar de fusilamento de máis dun cento de persoas e que conta cun monumento que nos lembra o sucedido. Outro destes lugares é a chamada “volta do Couto”, na carreteira de Ourense, entre Bora e Tenorio; alí non hai símbolo que nos lembre os crimes cometidos no lugar pero está na memoria das xentes.

No ano 1944 aínda o terror estaba presente con toda intensidade, algúns presos saían das cadeas grazas aos indultos, eran anos de medo e de fame. A guerrilla actuaba nas zonas próximas e a resistencia contra o réxime contaba cunha organización incipiente vinculada, fundamentalmente, co partido comunista. Non eran tempos doados para lembrar publicamente as vítimas republicanas, aínda así, a resistencia foi capaz de efectuar o que foi a acción máis espectacular e inimaxinable da propaganda antifranquista.

Na mañá do primeiro de novembro de 1944, forzas do Servicio de Información da Guardia Civil pontevedresa observaron no malecón de Monte Porreiro e “sobre la trinchera donde durante el Glorioso Alzamiento Nacional se estuvieron verificando los fusilamientos de los condenados a la última pena por los Tribunales en los Consejos de Guerra.” que aparecera unha cruz de madeira cravada no chan, sobre ela unha coroa de flores naturais e, pendente desta, unha cinta de crespón negro dun metro de longo e 14 centímetros de ancho, que tiña pintada con esmalte branco a frase: HONOR A NUESTROS MÁRTIRES. Outra cruz, con coroa e cinta semellantes, foi recollida ao día seguinte na “volta do Couto”, na marxe esquerda da carreteira en dirección á capital.

A ousadía do feito puxo en máxima actividade á “Brigadilla” da Guardia Civil así como á comisaría de policía, pero as xestións para dar cos autores non deron resultado e só puido saberse que as coroas foran adquiridas no establecemento da viúva de Rivas, en Poio, por un home vestido cunha prenda de coiro; para engadirlle máis aquel ao asunto, quen as despachara fora un policía, xenro da propietaria, que, evidentemente, pouco podía sospeitar do destino das mesmas.

A xustiza militar abre unha causa contra “autores desconocidos de un delito de propaganda subversiba (sic)”. 

Adicado aos compoñentes da tertulia dos martes.