viernes, 25 de julio de 2014

Depuración no maxisterio

“ En cuanto a sus ideas religiosas más bien le tengo por frío e indiferente.” Así opinaba o cura da parroquia pontevedresa de san Bartolomé no preceptivo informe que emitía sobre un mestre; nesta ocasión o mestre sae ben librado pois, como tamén afirma  dito cura “ nunca se dejó llevar por extremismos, ni dió enseñanzas contra los principios de la moral.” Na represión do maxisterio, a Comisión depuradora do persoal do maxisterio primario solicitaba informes a diferentes instancias: cura, pais de familia “de boa reputación”, Guardia Civil, alcaldía, inspección...
    O mestre que nos ocupa non parece dubidoso nas súas simpatías (repárese no que entendía o concello por  carencia de filiación política), o informe municipal afirma:

 “ es de buena conducta en todos los órdenes, carece de filiación y actuación política, estando considerado como apolítico con tendencia derechista. Es entusiasta del Glorioso Movimiento Nacional en cuyos primeros momentos salió de esta Capital en el Batallón de Voluntarios.”
    Cada mestre tiña unha ficha na que figuraban apartados como Relixión, Moral, filiación e actuación política, simpatías por algún partido. Na inspección educativa tamén se elaboraba unha ficha na que, ademais dos aspectos relacionados coa profesión, tamén se contemplaba a ideoloxía política e a moral cristiá.  Non era  infrecuente que os informantes, por non querer prexudicar ao mestre ou por outros motivos, redactasen o escrito dun xeito impreciso ou obviando os puntos máis conflitivos; para evitalo existía un modelo-guía do que  tratamos os apartados e preguntas máis significativas.
Conduta profesional, con preguntas centradas na súa actuación pedagóxica; conduta social, con preguntas como: 

¿En que relaciones estaba o está este Maestro con las Autoridades? ¿Y con el vecindario? ¿Se mezcló en asuntos de obreros o del campo? ¿en que sentido?; conducta particular, ¿su conducta ha sido y es digna de un maestro? Conceptuación religiosa que le merece. 
 No referente á actuación política, aparte de solicitar a conceptuación política a xuízo do informante, as preguntas son máis precisas:
 ¿Estaba afiliado a algún partido del Frente Popular? ¿Y a la Masonería, Federación de Trabajadores de la enseñanza o alguna otra entidad parecida? ¿Simpatizaba con la política izquierdista, centro o galleguista? En la Normal ¿hizo propaganda izquierdista? ¿Ostentaba periódicos de izquierda? ¿cuales? ¿Cantó la Internacional o algún otro himno parecido? ¿Saludó en alguna ocasión con puños en alto? ¿Concurrió a actos o manifestaciones extremistas? ¿Hizo propaganda de esta política fuera de la Normal? ¿Sabe V. Si tomó parte en actos políticos de un modo directo?.
    Como remate do procedemento, a comisión depuradora emitía unha resolución que sería confirmada (era o habitual) pola Comisión de Cultura y Enseñanza.
     O gobernador civil, tte coronel Macarrón, publica o 1-9-36 unha resolución que, con posteriores ampliacións, suspende de emprego e soldo a 438 mestres e 95 mestras de toda a provincia e que en Pontevedra capital son: Germán Adrio Mañá (escolas Maceda), María Alonso Pérez (Mourente), Casimira Amigo Barallón (Marcón 2), Manuel Carrera Gómez (Ponte do Couto), Ulpiano Castro Iglesias (Escolas Maceda), Josefa Crespo Bóveda (Lourizán), Juan Fernández Seisdedos (A Moureira), José Ferro Cerviño (O Burgo), Francisco Ignacio García García (Alba), Alfredo García Hermida (escolas Maceda), Felipe Lage Portela ( Salcedo), Mª Carmen Lago Lois, Isolino Martínez Pérez (Mourente), Gonzalo Martín March (preparatoria), Antonio Morales Bea ( Marcón 2),  Paulo Novás Souto (preparatoria), Teresa Núñez Vila, Antonio Pereiró Villanueva (Marcón), José Ron Cabarcos (Salcedo), Francisco Tilve Adrio (A Moureira) e Eduardo Muíños Búa (Verducido). A maioría foron sancionados  e algúns como Ulpiano Castro confirmados no posto. En xaneiro do 38 aparece como sancionado con seis meses e traslado a Cáceres o mestre da Seca Emilio Álvarez Gallego, e con suspensión de emprego por un mes Gloria Seoane e Antonio González Novás e cun mes e traslado dentro da provincia Herminia Castrillón. Tamén foron depurados profesores do instituto (Castelao, Tafall, Lozano), da escola do traballo ( Echeverría, Otero, Ferreira), inspectores ( Rogelio Pérez, José Gabaldón, Pedro Caselles, José Linés) e da Normal como Ernestina Otero ou Luis Santos.
    A comisión de depuración de mestres estaba presidida polo  director do instituto Secundino Vilanova Rivas e actuaba como secretario o inspector Juan Novás, posteriormente substituído por Olimpio Liste Naveira; eran vogais o mestre Luis Pintos Fonseca, antigo membro do Grupo Nazonalista Galego, da Unión Regional de Derechas e afiliado a FET, posteriormente sacerdote e presidente da asociación  de mestres católicos, Ricardo Melero, presidente da asociación de pais de familia e personaxe destacado da patronal e da dereita e Jorge Vázquez Fernández, mestre, (máis tarde inspector), sacerdote, “cívico” e falanxista. Como se ve, comisión cunha forte compoñente clerical e reaccionaria. Con posterioridade sufriu cambios nalgún dos seus compoñentes, un dos seus presidentes foi o director do Instituto pontevedrés José Fernando Filgueira Valverde que, durante un tempo, simultaneará o cargo co de delegado do xulgado superior de revisións, desde este último cargo hai constancia da súa intercesión a favor de varios mestres.
Esta comisión foi a encargada de levar a cabo a tarefa de represión sobre os mestres, por certo xa anunciada nos primeiros días do golpe, véxase o xornal El Compostelano que, nunha data tan temperá  como o 5 de agosto de 1936,  apuntaba:
“ La culpa está más arriba. Esos maestros de todas las esferas que tienen a gala predicar el sin Dios, sin Patria, y sin ley, por encima de toda Moral, o mejor aún desbordando toda Moral, esa es la montaña que hay que volar con dinamita, sin aplazamientos.”