sábado, 26 de marzo de 2016

"Lo que necesita España"


En decembro de 1945, a secretaria xeral do Partido Comunista de España, Dolores Ibárruri Gómez “Pasionaria”,expuxo as cuestións a resolver en España cando se lograse botar do poder a Franco e o seu réxime. A súa posición sintetizouse nun documento que a resistencia espallou polo país; non eran tempos fáciles na loita antiréxime, o partido tentaba reorganizarse e os militantes, presos nos cárceres ou traballadores forzados en minas como as de Fontao, deron os primeiros pasos. As caídas, nas mans da Brigada Político Social ou da “Brigadilla” da Guardia Civil, sucedíanse. Aínda así, a propaganda repartíase e  copias deste documento, impresas a ciclostil e tituladas “Lo que necesita España” espalláronse por Pontevedra no ano 1946, a través de militantes como Eugenio Urtaza Norat e un pequeno grupo de comunistas que non tardarían en ser detidos.
1º Profunda reforma agraria, basada en la supresión de la gran propiedad latifundista y terrateniente y el reparto de las tierras entre los campesinos pobres y los obreros agrícolas, facilitándoles el estado los créditos necesarios para su cultivo. Los propietarios que estén exentos de responsabilidad de los crímenes cometidos por el franquismo, y cuyas tierras sean incautadas, deberán recibir la indemnización que sea establecida por las leyes.
2º Supresión de todos los monopolios existentes. Nacionalización del cré [ilexible] de los grandes bancos y de las Compañías de Seguros. Nacionalización de minas y explotaciones industriales consideradas de interés nacional; de servicios de comunicaciones, ferrocarriles, marina mercante y construcciones navales. Las expropiaciones y nacionalizaciones se harán mediante indemnización correspondiente a sus antiguos propietarios, a excepción de los casos de confiscación por la responsabilidad criminal que se derive de su conducta durante el período franquista, con las modalidades que establezcan las leyes. Los casos en que resulten afectados con las expropiaciones y nacionalizaciones los intereses extranjeros, estos deberán ser debidamente salvaguardados e indemnizados.
3º Reconocimiento de la personalidad nacional de los pueblos de Cataluña, Euskadi y Galicia, dando satisfacción a sus legítimas aspiraciones nacionales en el marco de una Federación Democrática de los Pueblos Hispanos.
No punto 4º trata da realización dunha política que permita ao pobo repoñerse dos acontecementos pasados, de cara a posibilitar o disfrute dunha vida digna. Esta política concretábase nunha serie de medidas:
Indemnización a todas as vítimas do franquismo, adicando especial coidado ás viúvas e aos orfos.
Readmisión inmediata de todos os despedidos polo franquismo, con indemnización polos danos e prexuízos sufridos.
Reaxuste e regulación dos soldos dos empregados e obreiros de xeito que se elevase progresivamente a capacidade adquisitiva do pobo, con elevación de salarios mínimos para asegurar a cada traballador e familias os medios de vida indispensables para unha existencia decorosa.
Crear unha extensa rede de seguros sociais, que comprenda dende a construción de sanatorios e casas de repouso para os inválidos e enfermos, subsidios de paro e maternidade, ata proporcionar os medios de existencia a todos os cidadáns que sexan incapaces de procuralos co seu propio traballo.
Para obter os recursos necesarios para atender estas necesidades sociais, plantéxase a creación dun imposto progresivo sobre a renda e as herdanzas, así como a incautación das grandes fortunas amasadas dende o 18 de xullo polos colaboradores do que denomina “nazi-falangismo”.
Sobre o exército, propón a creación dun forte e poderoso exército nacional democrático, dotado da técnica máis moderna; un exército que non fora o defensor de intereses de grupo ou casta, senón o brazo armado da nación para garantir e defender a independencia e soberanía e salvagardar as conquistas e liberdades democráticas do pobo. Neste exército utilizaríanse os cadros actuais non complicados nos crimes do franquismo así como os procedentes do exército popular republicano, xefes guerrilleiros e guerrilleiros.
No plano relixioso, defende unha ampla liberdade de conciencia e de cultos, baseada na separación de Igrexa e Estado.
As medidas expostas anteriormente deberían estar precedidas por unha serie de actuacións que sintetizamos a continuación:
Liberdade incondicional de todos os presos republicanos e antifranquistas e anulación de todas as sentenzas da xustiza franquista e dos procesos pendentes.
Repatriación dos emigrantes forzados.
Detención e entrega aos tribunais de xustiza, para ser rapidamente xulgados e castigados polos seus crimes, dos xerarcas falanxistas, colaboradores, torturadores e delatores dos antifascistas.
Depuración de falanxistas do aparato do estado, policía, exército e administracións públicas e privadas.
Disolución das organizacións falanxistas e incautación dos seus bens para o Estado.
Detención e entrega ás autoridades competentes das Nacións Unidas dos criminais de guerra alemáns, italianos, franceses, belgas, etc que gozaron da protección do goberno franquista.
Los comunistas aún estando conformes en lo fundamental con la Constitución de 1931, consideramos que las primeras Cortes republicanas que se elijan deberán tener un carácter constituyente, y, por consiguiente, la posibilidad de ampliar o modificar la Constitución con arreglo a la situación y a las nuevas condiciones en que vamos a vivir en España.”

sábado, 12 de marzo de 2016

Lugares para lembrar.


Son moitos os lugares a lembrar, a lista é interminable pois o sufrimento estivo en moitos lugares, nas casas, nos diferentes cuarteis das milicias vencedoras... Pero hai algúns sitios que poden simbolizar con nome propio a dor das vítimas. A continuación, sen ánimo exhaustivo, lembramos algúns destes lugares na comarca de Pontevedra.

Malecón de Monte Porreiro, lugar no que se realizaron fusilamentos tras consellos de guerra e algún “paseo”; había unha pequena explanada fronte ao lugar onde están as esculturas en forma de árbore e a inscrición que lembra as vítimas. En 1944, a resistencia antifranquista xa fixo del un lugar de homenaxe ás vítimas.

A Caeira, na carreteira de Campañó un pouco antes dunha casa que hai na curva; alí fusilaron a condenados a morte nos primeiros meses, aos dez do “doce denovembro”, a Bóveda...(cada vez máis xente pensa, de xeito equivocado, que a Bóveda o fusilaron no lugar onde está o monumento conmemorativo). O piñeiral pertencía á familia do marqués de Riestra.

Xunqueira da Gándara. Xunto ao muro que linda co camiño, na parte sur, apareceu o cadáver dun paseado (Juan Magdalena, líder agrario).

Carreteira de Santiago, en Alba (pola zona do actual bar Corinto). Varios “paseados” de Cerdedo: José Cortizo González e José Torres Paz o 11 de agosto de 1936.

A Lomba, antes de Gargallóns, na carreteira de Xeve a Campo Lameiro. “Paseo” de varias persoas que foron enterradas xunto ao cemiterio de san Andrés de Xeve.

S. André de Xeve, entre a igrexa e o cemiterio. Foxa común na que se enterrou os fusilados da Lomba. Probablemente foron: Alberto Casal Dozo, Antonio Fariña Duque, Eduardo García Santos, Gumersindo González González, Ángel Rial Vidal e José Romero Castiñeira. A data das mortes, próxima a outro “paseo” colectivo realizado en Tenorio, fixo que se mesturaran referencias, tanto na bibliografía como nas testemuñas, entre ambos sucesos; de aí que non teñamos certeza absoluta para atribuír nomes de vítimas a un ou outro lugar.

Lourizán, xunto ao forno do cal. Lugar de “paseos” entre eles o de García Busto.

San Amaro, no cemiterio, lugar de depósito de “paseados” e de enterramento das vítimas. Alí foron depositados corpos de “paseados” que atoparan a morte noutros lugares, algúns, probablemente, no cuartel da Feira.

Volta do Couto ( entre Bora e Tenorio). Lugar de “paseo” de varias persoas o 9 de novembro de 1936, que foron enterradas no cemiterio de Tenorio. Segundo o Proxecto Nomes e Voces, os presuntos asasinados foron: Alfonso Alonso, Juan Alonso Pérez, José Luis Bermúdez, Luis Frade Pazos, Eliseo Garra Lalín, José Gómez Sampayo, Ramiro Granja González, José María Montouto Rodríguez, Antonio Picallo Buela, Telmo Rodríguez Alonso, e Luis Varela Sobrado.

Ponte da Rocha. (Tenorio) Apareceu o corpo de Manuel Fraga Fentanes, “paseado” na noite do 10 ao 11 de agosto do 36.

Carabelos, na carreteira de subida a Bora. Lugar de “paseo”. Alí depositaron o corpo de Aurelio Torres.

Bora, zona da Lameliña ou Eirós, nos límites con Mourente. Lugar de “paseo”. Nesa zona apareceu o corpo de Genaro Puga.

Figueirido, antigo polígono de tiro de artillería. Execución de Jacobo Zbarsky.

Praza de Barcelos, antigo cuartel da Guardia Cívica e G. Civil, entre a praza e a rúa Benito Corbal. Lugar de tortura e, probablemente, de “paseos” así como local onde estaban “en capela” os condenados a morte. Na actualidade non queda rastro dos cuarteis debido ás novas edificacións.

Estribela. Nun lugar indeterminado aparecen os corpos de José Búa Laredo, Santiago Gómez Bao, Vicente Sáez Ruíz e Jesús Teixeira, o cinco de decembro de 1936.

A Fracha, carreteira de Pontevedra a Ponte Caldelas, lugar de “paseos” como o de AbrahamZbarsky e outros.

Deputación, Normal de mestres, cárcere vello (Audiencia), Alameda. Neste contorno estaba o lugar de celebración dos consellos de guerra e goberno civil (Deputación), as prisións e na alameda morreu a causa de disparos Ángel Torres López (20-7-36)

A Torre. Entre Salcedo e Lourizán, asasinato de Méndez e Corbacho nos sucesos de Salcedo.

Ponte das Cabras. Hai referencias ao “paseo” de José Muñíz “O Peilán”.

Ata aquí a nómina provisional e incompleta de lugares para a lembranza.

viernes, 4 de marzo de 2016

Mortes en Paradela.


...al tener necesidad el Guardia 1º José Zúñiga, de hacer una necesidad corporal, aquellos a pesar de ir atados trataron de uir (sic) y sin que a pesar de las intimaciones reglamentarias que les fueron hechas de “ALTO” no se pararan, tuvo el que suscribe la necesidad de hacerles fuego, cayendo estos al suelo en el Kilómetro 5 de la carretera que conduce a la Capital, quedando estos cadáveres.
Así constaba o informe datado o 17 de xuño de 1937, asinado polo sarxento da Guardia Civil Desiderio Camacho, do posto de Vilagarcía, e que daba conta ao xulgado de Cambados do sucedido contra as seis da tarde dese día, cando conducían a Pontevedra a Paulino Carballo del Río e José Gerardo del Río Villanueva.
O xulgado de Cambados incoa o sumario correspondente e ordena ao xulgado municipal de Meis o levantamento do cadáver, que se efectúa ás once da mañá do día seguinte. Constituído o xulgado no quilómetro cinco da carreteira de Vilagarcía a Nogueira, no lugar de Vilanoviña, parroquia de Paradela, atopan tendidos na cuneta dous cadáveres ensanguentados, vestidos con roupa ordinaria e que, ao parecer, eran dous obreiros de Cea. O alcalde pedáneo afirma que era de rumor público que morreran en “acción de guerra por la fuerza pública.” Un primo das vítimas recoñece os cadáveres de Paulino, peón, solteiro, e de José, canteiro, casado e con cinco fillos.
A detención producírase como consecuencia dunha batida no monte Xiabre, con máis dun cento de efectivos entre militares, falanxistas e corpos de seguridade; parece ser que foi o grupo mandado polo capitán Bernal quen detivo a Paulino e José.
Cando os detiveran, atopáranlle a Paulino unha carta. A Guardia Civil coñece que fora unha rapaza de trece anos quen levara o escrito á casa de Paulino e que quen lla entregara fora Rosario Herbón. Rosario admite que ía dirixida a un fillo pedíndolle que se incorporara a filas, pois fora chamada a súa quinta e non se presentara.
Varias mulleres foron interrogadas e algunhas detidas por ser “supuestas encubridoras de la jente (sic) que por el monte se halla merodeando.” O 21 de xuño ingresan en prisión Rosario e outra veciña, María Abalo, como supostas encubridoras das “partidas facciosas” que estaban no monte.
O sumario instruído polas mortes foi sobresido pola Audiencia provincial, o xulgado de Cambados inhíbese diante das autoridades militares, que asumen a competencia unificándoo co de Rosario, e instrúese a causa 1021/37 contra dous gardas civís e Rosario Herbón por “muertes y supuesto delito de espionaje.” Os informes sobre Rosario, veciña de Cornazo de Abaixo, afirman que era de tendencia marxista e sospeitábase que tiña relación cos fuxidos; matáranlle un fillo, Ramiro, no monte Lobeira o 25 de xullo do 36, e aseguraban que era viúva de “un individuo apellidado Torrado, que fué muerto por la fuerza en el monte Lobeira, cuando con otros revoltosos hicieron frente a la misma.” O seu home era Ricardo Torrado Ferro e non atopamos referencia a esta morte polo que puideran referirse ao fillo.
A autoridade militar considera que non se desprenden os máis mínimos indicios de culpabilidade para os gardas, que actuaron en acto de servizo e, en canto a Rosario, “sospechosa de espionaje en favor de los rojos extremistas fugados”, nada se desprende que confirme de xeito determinante as sospeitas. Dita sobresemento definitivo no relativo aos gardas e provisional respecto a Rosario que, “dados sus pésimos antecedentes puede considerársela desafecta al Glorioso Movimiento Salvador,” foi posta a disposición do delegado de orde pública por se era acredora de sanción.
Sobre as mortes de Paulino e José, no libro Para despois do silencio de Celso Milleiro, Mario Gallego e X. Manuel Moreira (Ed. Ir Indo, Vigo 2012), cítanse fontes orais que afirman o papel dos asasinados como enlaces cos fuxidos no monte; citando fontes da familia, contan que estiveran presos uns días no cuartel da Guardia Civil de Vilagarcía e foran obxecto de malos tratos e, o día anterior ao seu asasinato, un deles estaba en coma e o outro con feridas graves. Tamén nos contan detalles sobre o seu enterro no adro de Paradela.