Contra o esquecemento: Juan Nogueira Álvarez.

 

Juan Nogueira Álvarez nacera o 15 de Xaneiro de 1914 na parroquia de Montefurado, concello de Quiroga, era fillo de Benjamín e de Pilar e labrador de profesión; pertencente ao primeiro remprazo do ano 1935 estaba cumprindo o servizo militar no Rxto de Artillería nº 15 de Pontevedra co emprego de cabo.

Un ano despois do golpe militar, o 25 de agosto de 1937, chega ao cuartel pontevedrés unha denuncia, procedente do destacamento da Guardia Civil de Montefurado, acusándoo de ideas extremistas e de que nos primeiros días do “Glorioso Movimiento Nacional” destacara polo seu entusiasmo cara o “funesto Frente Popular”, participara no desarme de elementos dereitistas, ameazara a varias persoas e solicitara armas dos seus correlixionarios para defender o comunismo.

O 20 de xullo de 1936, Juan estaba de permiso en Montefurado e incorporouse ao servizo en Pontevedra cando tivo oportunidade de facelo ao restablecerse a comunicación ferroviaria a finais de xullo.

Ante a gravidade da denuncia as autoridades militares inician un procedemento sumarísimo (causa 1170/37) para comprobar os feitos. No interrogatorio Juan Nogueira nega as acusacións e sostén que non pertencía a ningún partido nin sociedade obreira e que os días en Montefurado pasáraos axudando a seus pais nas tarefas agrícolas. Manifesta que a súa familia fora ameazada polos esquerdistas.

As acusacións da Guardia Civil baseábanse en tres feitos que, ao interrogar as persoas denunciantes, podemos comprobar que non sucederon exactamente como conta a “benemérita”. A mestra Mercedes Fernández, casada cun tío de Juan, declara que este fora á súa casa para preguntar polo seu esposo dicíndolle: “Es para darle un paseo por el campo porque seguramente estará muy aburrido”. Como o buscado non estaba presente Juan marchou. Mercedes sabía que era de esquerdas pero non o consideraba extremista e 

probablemente nada bueno pretendía hacer con su tío Enrique, dado que por aquellas horas había bastantes hombres armados por el pueblo en aptitud (sic) de oponerse al Glorioso Movimiento Nacional. 

A ameaza era, polo tanto, unha mera suposición da súa tía, máxime cando non levaba ningunha arma e non ía acompañado. A señora Elena Checantini tamén recibira a visita do acusado preguntando polo seu home: 

no había hecho daño alguno a la declarante y a su familia, no sabe concretamente con que finalidad fuera esa mañana preguntando por Benjamín ya que en otras ocasiones había mostrado amistad. 

O comerciante Alberto Vicente González afirma que o vira na estación e que se dirixira cara unha máquina do tren que levaba asturianos que se dirixían a Ponferrada; Juan achegárase a eles dicíndolles: “si le daban un fusil que se marchaba con ellos a donde le indicasen” pero o denunciante non sabía o que fixera Juan e afirma que non lle merecía mal concepto.

Juan declara que só quería protexer a seu tío, que non fora á casa de Elena Checantini con quen a súa familia tiña inimizade por motivos económicos e, se ben recoñece que estivera na estación, asegura que non pedira armas a ninguén.

O informe do concello resulta significativo por como desmente o afirmado na acusación: 

es o era de ideas izquierdistas pero, ni antes del Movimiento Nacional ni cuando se inició este se sabe que haya cometido desmanes ni haya intervenido en ningún acto en contra de los vecinos ni contra la Fuerza Pública [...] aprovechó el primer tren que pasó por Montefurado para incorporarse a su Regimiento.

A pesar do relatado anteriormente que, polo menos, debería suscitar moitas dúbidas sobre a certeza ou gravidade das acusacións, o instrutor asume estas
e, o 30 de setembro de 1937, celébrase en Pontevedra o xuízo contra Juan Nogueira. A sentenza declárao culpable dun delito de adhesión á rebelión e aprecia perversidade no acusado polo que o condena a morte. Ás seis da mañá do 21 de xaneiro de 1938, despois de “reconciliarse” brevemente cun frade franciscano que o acompañaba, un piquete de forzas de seguridade mandadas polo sarxento José Jiménez fusílao na avenida de Bos Aires. Recibiu tres feridas de arma de fogo na rexión precordial. Ás once e media da mañá foi enterrado no cemiterio de san Amaro na sepultura nº 163, zona 2ª, fila 2ª, propiedade do concello. Vestía chaqueta escura, pantalón claro, camisa branca, zapatos negros e calcetíns castaños.

Contra o esquecemento: Alberto Casal Dozo "O Rosquilleiro"

 

Cúmprense nestas datas 87 anos dos fusilamentos da Lomba (Gargallóns), na estrada de Xeve a Campo Lameiro; os corpos das vítimas foron transportados en carros e enterrados na foxa situada entre a igrexa e o cemiterio de santo André de Xeve. Un dos asasinados foi o natural de Castrelo (Cambados) Alberto Casal Dozo “O Rosquilleiro”. Alberto estaba conceptuado como suxeito de moi malos antecedentes, tomara parte activa en contra do “movimiento nacional” actuando como “cabecilla”. Os primeiros días tras o golpe estivo fuxido ata que o detivo a Guardia Civil e ingresou no cárcere de Ponte Caldelas o 14 de setembro do 36.

Procesárono na causa 199/37; por aquelas datas xa fora asasinado pero a instancias do xuíz instrutor, capitán Ángel del Río, que inquire o seu paradeiro, xérase unha serie de documentación que leva a coñecer as circunstancias en que se produciu a súa morte e a de varios compañeiros. Con motivo da detención do inspector provincial de prisións Fernando Lago Búa, a comisaría de policía redacta unha serie de notas reservadas sobre o acontecido na illa de san Simón; unha delas informa que:

 En el día once del mismo mes y año y también conducidos por oficiales de la Prisión a la cárcel de Redondela. GUMERSINDO GONZÁLEZ GONZÁLEZ, JOSÉ ROMERO CASTINEIRO (sic) ALBERTO CASAL DOZO, ÁNGEL RIAL VIDAL Y EDUARDO GARCÍA SANTOS. En la conducción del día once no fué sacado JOSÉ VÁZQUEZ INCÓGNITO por equivocación teniendo proyectado el señor Búa sacarlo al día siguiente pero no pudo llevarlo acabo por haberlo detenido.¹

Esta equivocación salvou a vida ao veciño de Bouzas José Vázquez que foi xulgado e resultou con sobresemento. Sobre a veracidade da nota reservada hai abundante documentación: o xefe da prisión de san Simón, Pelegrín González, resposta ao instrutor militar indicando o traslado a Redondela 

obrando asimismo un recibo del Sr. Jefe de la referida prisión [Redondela] como de hacerse cargo de dicho recluso así como de varios más siendo estos entregados por el Oficial don Evelio Delgado [...] así también se expresa en el referido recibo que el objeto del ingreso en la dicha prisión fué para ser entregados dichos reclusos a la Guardia Civil para su traslado a la Prisión de Partido de la Cañiza.

O xefe da prisión de Redondela confirma que o día 12 forzas da comandancia da Guardia Civil de Pontevedra, mandadas polo garda Miguel Gómez [noutro documento figura como Miguel González], fixéranse cargo deles para o traslado.

Os cinco relacionados así como o tranviario Antonio Fariña Duque foron asasinados por forzas da Guardia Cívica e gardas civís; varias testemuñas que residían próximas ao lugar deron fe dos feitos e tamén da identidade dalgún dos “cívicos” participantes. Unha vez máis terxiversáronse as circunstancias dun “paseo” colectivo presentándoo como un intento de fuga individual dun preso; neste caso a Guardia Civil informou sobre Alberto dicindo que “dicho detenido y procesado fué muerto en Geve cuando intentaba fugarse de la fuerza que le conducía”. Tamén afirmaba que o cadáver fora entregado ao alcalde de Xeve e que se anotara no rexistro, extremos negados polo alcalde, Benito Rivas.

O 12 de novembro foi un día aciago para Pontevedra pois ,tamén nese día, foron fusiladas no alto da Caeira destacadas personalidades políticas e sociais, os coñecidos como “os dez do doce de novembro”.

1Nota reservada. Individuos que fueron sacados del Lazreto de San Simón.

"A todos los trabajadores. A todos los antifascistas." Lavadores, 1935.

Con posterioridade á folga xeral revolucionaria de outubro de 1934, as organizacións políticas de esquerda e os sindicatos foron obxecto dunha intensa vixilancia por parte das forzas de seguridade. Por unha banda tratábase de acabar con ramificacións que escaparan das detencións de outubro e, por outra, adiantarse á posibilidade da que algúns consideraban próxima insurrección contra o goberno de dereitas de radicais e cedistas. Na bisbarra de Vigo a figura máis destacada á fronte da represión foi o tenente, xefe de Liña da Garda Civil, Francisco González Rodríguez “O Rabioso”; continuaba así actuacións anteriores e presaxiaba as posteriores ao golpe, no que o seu papel foi do máis sinistro.

A esquerda obreira, singularmente o partido comunista e organizacións afíns, centraba a súa actuación na loita polo Frente Único; a unificación das Xuventudes Comunistas e Socialistas e a dos sindicatos UGT e CGTU, de obediencia socialista e comunista respectivamente, así como as chamadas á colaboración con outras forzas como anarquistas e sectores da pequena burguesía. Sen dúbida o obxectivo máis importante naqueles días era a loita para lograr a amnistía e posta en liberdade dos presos. Tódolos recursos organizativos, que non eran moitos, debían coordinarse e articular campañas de propaganda, mobilizacións, recollida de fondos, etc, para apoiar os compañeiros presos.

A persecución policial, coas conseguintes detencións e, sobre todo, os rexistros nos que se incauta moita documentación, proporciónanos abundante material para coñecer a estrutura e plans de actuación das organizacións esquerdistas. Un caso que pode servir de exemplo é o da detención de tres persoas, Vicente García Correa, Alfonso Silva Martínez e Luis Escudero Castiñeira, en Lavadores no mes de febreiro de 1935. Esta actuación, mandada polo tenente “Rabioso”, dou lugar á incautación de numerosa documentación no domicilio de Escudero: corenta carnets da Federación Provincial Agraria, cento vinte exemplares de “Joven Guardia”, publicación das xuventudes comunistas, selos de cotización de “Mundo Obrero” e “Juventud Roja” e diversos exemplares de xornais, libros e manifestos. Tamén atoparon un listado con compoñentes e delegados da cuarta zona do comité municipal das xuventudes comunistas de Lavadores; citarei só o nomes dos delegados:Augusto Yáñez, Celso Rodríguez, Emilio Sacarrera, Julio Prado, Joaquín de Miguel, Carlos Roche, Joaquín Abraldes, Constante Torres, Ernesto Rodríguez, Adriano Navarrete e Julio Douis. A dirección do comité estaba a cargo de Julio Prado, Adriano Navarrete e Celso Rodríguez.

Repartírase entre a poboación a folla impresa titulada “A todos los trabajadores, a todos los antifascistas” que, segundo a Garda Civil, con ela estaban 

sedicionando a aquellos contra los Poderes Constituídos, Leyes y Autoridades Militares a fin de ver de evitar con ello y por todos los medios que puedan encontrar a su alcance, se lleven a cabo las sentencias de pena de muerte que se impongan a los principales Jefes de los sucesos revolucionarios de octubre último.

Con motivo destes feitos chegou a instruírse unha causa militar, a 144/35, por tenencia de follas subversivas e documentos. O sobresemento significou unha derrota do “Rabioso” que, no seu atestado, cargaba as tintas sobre a gravidade do sucedido e o que tiña de preparación para un novo “movimiento sedicioso.”

Aparte o manifesto que acompaña como ilustración este artigo, destacan as cartas con instrucións para a organización que, asinadas por un tal Arístides, enviaba a dirección comunista dende Madrid. Transcribimos integramente unha desas cartas:

MUY URGENTE

La brutal represión que se ejerce contra los trabajadores asturianos especialmente y en todo el país, las condenas monstruosas contra nuestros militantes y los jóvenes trabajadores, aún no son suficientes para que el odio de las bestias fascistas sea saciada. Gil Robles en sus conversaciones de estos días con Lerroux ha condicionado a este su apoyo en el Gobierno a cambio de que sean ejecutadas nuevas condenas de muerte, del sargento Vázquez, de Arguelles,de los 25 mineros de Turón, de nuestros camaradas Simón Díaz y Manso, de Peña y Teodomiro Menéndez. Desde luego de una buena parte de ellos.

Ante este crimen monstruoso que se pretende cometer inmediatamente, nuestra organización, todas las fuerzas que influímos, todas las organizaciones de masas y todas las masas laboriosas y de la pequeña burguesía, deben ser movilizadas, puestas en pie, para detener el hacha sangrienta que se afila en estos momentos por Lerroux-Gil Robles para asestar su golpe asesino en el cuello de nuestros hermanos.

Como tarea mas urgente, hay que iniciar inmediatamente una gran campaña contra la pena de muerte: Manifiestos, pasquines, pintadas, transparentes, mítines relámpagos en las empresas y vecindades, dedicar buena parte de los periódicos de empresa, etc, para la esta Campaña, ver junto con el P. [Partido Comunista]y otras organizaciones filiales de organizar algunas bien preparadas manifestaciones populares. CONTRA LA PENA DE MUERTE, CONTRA LA EJECUCIÓN DE LOS CONDENADOS. POR LA LIBERTAD DE LOS PRESOS. CONTRA LA REPRESIÓN.

Invitar a las J.S.[Juventudes Socialistas] y L.[Libertarias ?], a todas las organizaciones de izquierda o de sentimientos más o menos liberales, a participar en estas campañas, recoger miles de firmas para enviar al Gobierno y a la prensa, levantar una ola de indignación y protesta contra tales crímenes del Gobierno.

Pero inmediatamente de las contestaciones de estas organizaciones, comenzar rapidamente nuestro propio trabajo práctico en esta campaña, como si se tratase de la campaña electoral, para que en ella nos pongamos a la cabeza en actividad e iniciativa y RECLUTEMOS CIENTOS DE MILITANTES para nuestra organización. Movilizando todas nuestras fuerzas y a las demás organizaciones, a todos los jóvenes trabajadores, debemos detener los propósitos sangrientos de Lerroux-Gil Robles y hacer ver al mismo tiempo a toda la juventud trabajadora que nuestra J.C.[Juventudes Comunistas] vive y se moviliza aún enmedio de la peor represión y que su puesto está en nuestras filas. Cordiales saludos. Arístides. 1

1 Causa 144/1935. AIMN.

Un caso de responsabilidades políticas.

 

A Lei de Responsabilidades Políticas foi promulgada no ano 1939 (BOE 13-2-1939) e tiña como finalidade a liquidación das “culpas contraídas por quienes contribuyeron a forjar la subversión”. Piar fundamental na represión económica, condenou á miseria e á invisibilidade social a un importante número de persoas que consideraba discordantes co novo réxime. No seu preámbulo preséntase como un instrumento que podía permitir que os españois que salvaran o país e a civilización, xunto con aqueles que “borren sus yerros pasados mediante el cumplimiento de sanciones justas y la firme voluntad de no volver a extraviarse”, puidesen convivir dentro dunha “España grande”.

Era unha aberración lexislativa, uns tribunais de carácter político nos que os máis elementais principios xurídicos quedaban abeirados: tiña carácter retroactivo, pois xulgaba feitos que eran legais no momento de producirse (afiliación a organizacións políticas ou sindicais); vulnerábanse garantías básicas como a presunción de inocencia; sancionábase con duplicidade condutas que xa foran condenadas por outra xurisdición e as responsabilidades non se extinguían coa morte das persoas procesadas.

O 30 de outubro de 1939, o titular do xulgado instrutor provincial de responsabilidades políticas, Gerardo Martínez Díaz, inicia a incoación do expediente 43/1939 a cinco veciños de Pontevedra. Este expediente sería elevado ao Tribunal Regional de Responsabilidades Políticas da Coruña o 2 de decembro dese ano.

As persoas sometidas a este procedemento foron Ramón Fernández Cortés, Enrique Martínez Pazos, Francisco Mouriño Iglesias, Francisco Sánchez Solera e Francisco Tilve Rodríguez.

Ramón Fernández Cortés, 45 anos, casado e con tres fillos, empregado da Deputación, fora afiliado da ORGA e de IR. Posiblemente estivese afiliado á loxa masónica Helenes nº 7 de Pontevedra. No ano 1940 denunciouno a policía por non descubrirse nin saudar diante do paso do estandarte do rexemento de artillería.

Enrique Martínez Pazos, 58 anos, casado e con oito fillos, era condestable maior da Armada retirado ao acollerse á “lei Azaña”. Sospeitoso de masón. Afiliado a IR. Cando o 1 de outubro de 1939 rexistraran o domicilio doutro dos inculpados, Francisco Tilve, atopáranlle unha copia manuscrita que, ao parecer, fixera Martínez dun artigo “de matiz izquierdista”. Cando rexistraron o seu domicilio localizaron “propaganda marxista”. En 1940 ábrenlle unha causa (1241/40) no Departamento Marítimo do Ferrol acusado de adhesión á rebelión; o consello de guerra celébrase o 29 de marzo de 1942 e condénano a 12 anos e un día de prisión, perda de emprego e inhabilitación absoluta, por complicidade coa rebelión. Cumpriu a pena no castelo do Castro (Vigo) e na base naval da Graña (Ferrol).

Francisco Mouriño Iglesias,“Cavite”, casado, con tres fillos, era un republicano histórico; pertencera ao partido Radical-socialista, a UR e a IR. Acúsano de figurar como doante para as vítimas da revolución de outubro no 1934.

Francisco Sánchez Solera, empregado do servizo de augas do concello pontevedrés, estivera afiliado a Acción Republicana e a IR. Actuara como interventor da FP nas eleccións de febreiro de 1936.

Francisco Tilve Rodríguez, tiña seis fillos do seu matrimonio con Herminia Adrio Mañá (pertencente a unha familia moi represaliada); militante socialista dende 1901, ocupara os cargos de secretario e presidente da agrupación socialista pontevedresa e fora concelleiro na etapa republicana. Formou parte da candidatura socialista ao congreso no ano 1933 e actuou como interventor da FP. Detivérono o 26 de xullo de 1936 e estivo preso no cárcere da Normal e na illa de san Simón. Ao sobreserse a causa que lle instrúen queda en liberdade en abril de 1938. Destitúeno como empregado do Hospital en xuño de 1937.

A Mouriño e a Martínez deteranos en febreiro de 1945 (causa 70/45) e foron postos en liberdade en abril dese ano.

O 27 de xaneiro de 1940, o tribunal rexional de responsabilidades políticas, presidido por Eduardo Martínez Nieto e que tiña como vogais a Marcial del Río Díaz e a José Antonio Quiroga Martínez de Pisón, estimou os feitos cometidos polos acusados de menos graves; Tilve foi condenado a 8 anos de inhabilitación absoluta e 100 pesetas de multa, Sánchez e Martínez a 3 anos e un día de inhabilitación e 150 pesetas cada un, Fernández a tres anos e un día e 100 pesetas e Mouriño a 6 anos e 300 pesetas. Sánchez Solera non puido pagar a sanción e declarouse o embargo de bens pero como non posuía ben algún declárano insolvente.

O 19 de novembro de 1940 todos (agás Sánchez) recobran a libre disposición dos seus bens.

Intento de suborno.

Eran anos de fame, estraperlo e corrupción; o sistema de cupos sobre determinadas mercancías, imposto pola política económica intervencionista do réxime, propiciaba redes fraudulentas que as subtraían do circuíto oficial regulado polas autoridades para vendelas no mercado negro. Na maioría dos casos, estas redes non eran alleas ao funcionariado e cargos do réxime e a sectores próximos ao poder que participaban do chamado gran estraperlo.

Organismos como a Comisaría de Abastecementos e Transportes (CAT) ou a Fiscalía de Taxas, creados para controlar o sistema de abastecemento, resultaban ineficaces ou pouco activos para evitar estes fraudes (cando non participaban directamente neles). Máis eficientes parecían na loita contra o pequeno estraperlo, cun número elevado de sancións e comisos de mercadorías. De cando en vez aparecían nos xornais novas dalgunha acción contra o gran estraperlo, mesmo se se trataba dun cargo político. Era un xeito de propaganda sobre o carácter xusticeiro do réxime, que daba a imaxe de sancionar duramente tamén os seus propios membros; moitas veces encubría loitas internas polo poder.

A xeito de exemplo tratamos un caso que afectou o alcalde de Meaño no ano 1943. Manuel Sineiro Moldes era membro dunha familia moi ligada ao poder municipal xa dende antes do golpe de estado; un dos seus membros, Ángel Sineiro, fora alcalde durante a Ditadura de Primo de Rivera. Manuel, industrial, afiliárase a Falanxe e, no ano 1940, cando era secretario local de FET y de las JONS, fora nomeado membro da xestora municipal.

O 27 de febreiro de 1943, o xornal falanxista El Pueblo Gallego publica en portada unha nota do gobernador civil coa nova da destitución, detención e ingreso no cárcere do alcalde Manuel Sineiro, que pretendera subornar un funcionario da Delegación Provincial de Abastecementos e Transportes. 

Al hacer públicas estas medidas, me complazco en felicitar a los funcionarios del referido Servicio, por dar muestras de probidad como la presente.

O asunto estaba relacionado co cupo de fariña adxudicado ao concello de Meaño: segundo o expediente 513/43¹, iniciado o 23 de febreiro, o funcionario denunciante afirma que 

le propuso que si además del cupo de harina que correspondía a dicho Ayuntamiento lograba entregarle alguna cantidad más, le daría mil pesetas animándole a recibir dicha cantidad puesto que la vida estaba muy mal y que el podía lograr otros ingresos de esta forma.

 O funcionario dera conta ao secretario e idearon unha estratexia para coller no allo ao alcalde; citouno nun reservado do Bar Español ao que acudiu Sineiro acompañado dun panadeiro da súa localidade. Cando o funcionario saíu cun pano branco na americana como sinal de que se efectuara o pago, interviron o secretario e un subinspector da CAT que procederon a indicar que os acompañasen para interrogalos.

Sineiro aduce que a intención era que o funcionario estudase a posibilidade de aumentar o cupo do seu concello 

por no llegar a cubrir las necesidades y ser mucha la gente que llega a pedir pan todos los días, no haciéndolo, sin que en el ánimo del que dice hubiese intención de lucro alguno.

 Asegura que todo fora debido a unha insinuación do panadeiro (que fora quen entregou os cartos ao funcionario), sen afán de lucro e só co ánimo de que a industria continuase traballando. O panadeiro corrobora o anterior.

O secretario fai constar a certeza que ten da capacidade e honradez do funcionario denunciante (Francisco González López de la Ballina) e 

ni por un momento pongo en duda sus manifestaciones de que el Sr. Alcalde pensaba realizar un gran negocio con los cupos de harina [...] Llegó a indicarle que las verdaderas ganancias las obtendrían los dos puesto que ya verían la forma de engañar al panadero al que utilizarían como testaferro.

O Comisario xeral de Abastecementos e Transportes, en vista da gravidade dos feitos propón ao ministro de Gobernación o internamento do alcalde nun Batallón de Traballadores.

144-02547-00001 AGA.

Resistentes: o canto da Internacional en Redondela.

No ambiente de medo e de control abafante da poboación existente tras o golpe militar, houbo tamén ocasións para actos de resistencia de distinto tipo e intensidade. A finais de decembro de 1938, na vila de Redondela, uns falanxistas denunciaron que, ás sete da tarde do día catro, un grupo de redondeláns de “ideoloxía extremista” cantaran publicamente a Internacional co fin de “incitar y animar a la rebelión a los elementos de su misma ideología”. Foron varios os denunciados pero, logo da instrución da causa militar 3/39, os definitivamente xulgados serían Maximino Soto Lamas, mariñeiro de 44 anos, Alejandro Castro Pérez, de 30 anos, fora directivo do sindicato de zapateiros e apoderado da Fronte Popular; Enrique Ramón Rodríguez Chamorro, 32 anos, afiliado á Casa do Pobo,e propagandista da Fronte Popular, segundo as acusacións declarárase en folga tras o golpe abandonando o seu traballo no café América e apoderado da FP nas eleccións e o soldado José Villaverde Figueroa, 24 anos, afiliado á Casa do Pobo e con antecedentes de propagandista da FP. Todos estaban considerados como desafectos.

O xuízo celebrouse o 10 de marzo de 1939 e a acusación foi de auxilio á rebelión.

É significativo da xustificación dos motivos do golpe militar que os sublevados queren transmitir un dos resultandos da sentencia ditada (cunha redacción igual ou semellante repítese noutras sentencias):

Que el dieciocho de Julio de mil novecientos treinta y seis el Ejército Español recogiendo y haciéndose intérprete del sentir nacional se hizo cargo del Poder que había sido detentado por el denominado Frente Popular con su gobierno perseguidor de lo genuinamente español y que era fiel vasallo de los dictados extranjeros, encaminados a destruir el arsenal de virtudes, cualidades y conquistas espirituales de la raza a través de los siglos, viéndose desde el principio el poder legítimo atacado por los españoles de la antipatria, que aún en algunas regiones hostilizan con las armas y bajo mando militar a las fuerzas del Ejército mantenedoras del Poder legitimamente constituído.

O canto do himno revolucionario tivo graves consecuencias para os acusados pois foron condenados a seis anos e un día de prisión e ás accións civís para pedir a reparación do dano e indemnización de prexuízos. Saíron en liberdade condicional en 1940.

Contra o esquecemento: Claudio Magdalena González.

“Magdalena cayó!” Así gritaba un grupo de mulleres desfilando polas rúas de Pontevedra para celebrar a captura de Claudio Magdalena González. Logo de que as tropas golpistas tomasen o control da poboación, moitos militantes de partidos republicanos buscaron agocho nos montes próximos á capital. Un grupo deles, no que se atopaban Claudio Magdalena, Víctor Moldes, Alejandro e Faustino Gama, os irmáns Guillán e outros, estiveron escapados polos montes do Acibal e do Castelo (Lérez); moitos deles eran veciños de Lérez ou tiñan familia na parroquia (como era o caso de Claudio), alí recibían información por parte dalgunhas leiteiras de Verducido e baixaban de noite a durmir en alboios nos que non houbera cans. Taberneiros como Constante Estévez ou Enrique Almón, proporcionábanlles comida. A persecución por parte de gardas civís e da Garda Cívica pontevedresa (con Víctor Lis á fronte) era incesante, con batidas a pé ou cunha sección a cabalo integrada por veciños de Xeve.

O día 8 de setembro de 1936 lograron capturar a Claudio Magdalena, de 36 anos, natural de Vigo e veciño de Pontevedra, electricista, taberneiro e membro destacado de Unión Republicana. Ocupaba tamén o cargo de vicepresidente na sociedade “La Viña” xunto a outros taberneiros como Santiago Roma, Eugenio Urtaza ou Calixto Díaz. Nos xornais que refiren a captura, Magdalena aparece catalogado falsamente como “destacado comunista”. As forzas que logran a detención compoñíanse de seis gardas civís e uns sesenta “cívicos”, todos eles mandados polo citado Lis.

Os informes destacan que era un dos principais “cabecillas del movimiento iniciado contra el Ejército Español en el mes de julio último por los elementos obreros comunistas de Pontevedra”; así o asina o comandante Velarde ao día seguinte. Tamén o acusan de ser amigo e asesor do gobernador civil, que frecuentaba a súa taberna, de ter ideas moi avanzadas e disolventes, de repartir armas, e feitos semellantes. A Garda Civil considérao “De mala conducta y antecedentes, comunista significado y se supone tiene auxilios del socorro rojo” (4-1-1937).

Na causa 115/37 por rebelión militar, instruída contra numerosos pontevedreses que participaran na oposición ao golpe militar, un dos procesados é Magdalena; no xuízo celebrado os días 16 e 17 de febreiro de 1937 o presidente foi o tenente coronel Francisco Llorente, vogal poñente Ramón Rivero de Aguilar e fiscal Manuel Mª Puga y Ramón. Actuou como defensor o tenente Jaime Aranda. Condenan a morte a Claudio Magdalena, Víctor Moldes, Constantino Gómez, Albino Sánchez, José Acuña e Manuel Buján; aos dous últimos conmútanlles a pena.

Na madrugada do 17 de abril de 1937 entran en capela no cuartel da Garda Cívica, rexeitan os auxilios espirituais e néganse a asinar a notificación da sentenza. Xunto os outros condenados foi conducido á avenida de Bos Aires e, ás sete da mañá, un piquete de gardas de asalto leva a cabo o fusilamento. Claudio recibe tres disparos na rexión precordial e un no tórax que dan como resultado colapso cardíaco. Sepúltano no cemiterio de san Amaro, na tumba nº 34, zona 2ª, fila 1ª, propiedade do concello; vestía camisa branca, pantalón escuro e zapatos e calcetíns negros.

 Instrúeselle expediente de responsabilidade civil en xullo do mesmo ano.O tribunal de responsabilidades políticas da Coruña dita sentenza o 26 de marzo de 1940 condenándoo a unha multa de 50 pesetas. Non vai ser ata o 17 de abril de 1961 (!!!) que o fiscal promova a formación de expediente de indulto desa condena “por razones de pública conveniencia”. Casualidade ou escarnio, esa fora a data do seu fusilamento no 37 e, aínda máis, no escrito asegúrase que todos foran indultados da condena a pena de morte, cousa totalmente falsa. Por resolución do 25 de maio, comunicada o 26 de xuño, concédese o indulto das 50 pesetas, 24 anos despois da súa execución.