Aínda que para
grande parte da poboación o Ministerio de Información e Turismo
estea asociado á construción de paradores ou ao slogan de “España
es diferente”, a función máis importante que tivo foi a de ser un
verdadeiro ministerio de propaganda. Unha das súas funcións era a
recollida de información sobre as opinións da poboación; a
finalidade era un enfoque máis preciso da política propagandística
do réxime e proporcionar orientación para exercer un maior control
a través da “información” facilitada por os medios e outros
canais. Esta recollida facíase a través de diferentes instancias,
entre elas o Servicio Español de Auscultación de la Opinión
Pública; estaba encadrado orixinalmente na Vicesecretaría de
Educación Popular, adscrita á Secretaría General del
Movimiento e transferida, no ano 1945, ao Ministerio de Educación
Nacional. Coa creación do Ministerio de Información e Turismo
(1951) intégrase na Dirección General de Prensa.
A censura de
publicacións (libros, folletos, anuncios, cancións, películas...)
tamén era da súa competencia, así como a da prensa e radio. En
relación cos medios de comunicación, elaboraba unha especie de
“argumentarios”, denominados Documenta, que se remitían
aos xornais para ser utilizados como base da información que debían
utilizar sobre determinados temas. Así, o 17 de novembro de 1952,
lembrábase a “conveniencia y obligatoriedad de utilizar el
DOCUMENTA 258” nas informacións relacionadas coa figura de José
Antonio. Tamén lle comunicaban aos directores dos xornais o envío
doutro DOCUMENTA sobre Isabel a Católica, con motivo da
conmemoración da data na que sinalara no testamento a misión de
España en África,
se ocupará obligatoriamente de ello y
destacará de modo general la acción que España ha llevado a cabo y
realiza en la colonia de Guinea y Territorios de África Occidental.
[...] debiendo destacarse muy preferentemente la labor y
realizaciones prácticas de orden moral, cultural, social y económica
en nuestras posesiones.
No ano 1960 ordenábase, mediante o
telegrama da Dirección Xeral de Prensa que ilustra este artigo, que
non se falase de colonias e adiantábase ao considerado na
actualidade como politicamente correcto ao referirse á poboación
daqueles territorios.
Non só se prohibían
ou mutilaban libros, obras de teatro e cine ou discos; tamén se
facía, segundo a conveniencia política do momento, cos anuncios dos
libros autorizados. O 10 de novembro de 1952 prohibíase calquera
anuncio do libro “Problemas Constitucionales de España” do Duque
de Maura “procurando la mayor exactitud y la mayor discreción en
lo indicado”. Outras veces sancionábase a xornalistas con
suspensión da actividade periodística.
Os xornais debían
someter as galeradas a censura previa, feito que tivo a oposición
irredutible de José María Castroviejo, director do falanxista El
Pueblo Gallego; foron soados os enfrontamentos entre Castroviejo
e o subdelegado en Vigo, tamén pola postura contraria de Castroviejo
á prohibición do galego. Era obrigatorio someter ao xuízo do
subdelegado do ministerio en Vigo calquera tema a tratar nos xornais,
deste modo
previo cambio de impresiones pueden amoldarse a la
necesidad actual comentarios que de otro modo pueden ser objeto de
sanción por el mero hecho de publicarlos sin consulta previa
(Comunicación ao director da revista sindical SÁBADO, 5 de abril de
1952.)
A censura
determinaba temas prohibidos: un telegrama da superioridade, datado o
28 de maio de 1960, prohibía todo comentario ou información sobre a
cesión do palacio de Montjuich á cidade de Barcelona; outro
telegrama do director xeral de prensa (1-4-1959) ordena
Tome buena
nota para en lo sucesivo no autorizar la palabra Cuelgamuros referida
al monumento del Valle de los Caídos que se designará siempre ya
con el Valle de los Caídos o Santa Cruz del Valle de los Caídos.
Nalgún caso custa traballo saber as motivacións dalgúns mandatos;
por exemplo, o 1 de decembro de 1952, o delegado, Julián Álvarez
Villar, traslada aos directores dos xornais vigueses instrucións da
Dirección Xeral de Prensa para
indicarle que está totalmente
prohibido publicar anuncio de granjas que vendan por mil pesetas doce
gallinas y ofrecen renta mensual treinta huevos o equivalente sesenta
pesetas. Deberán poner en conocimiento de la Subdelegación
cualquier anuncio de granja avícola [subliñado no orixinal]
que pretenda anunciarse sin conocimiento de la Dirección General de
Prensa o Delegaciones.
Tamén indicaba que os comentarios do
partido internacional entre España e Arxentina “deben orientarse
con el máximo respeto y simpatía a los jugadores argentinos, su
país y el partido en general”. Neste caso, as boas relacións co
réxime peronista arxentino parecen xustificar o mandato.
Outras prohibicións
tiñan carácter máis local, como a de tratar o tema dos tranvías
ou da vivenda, que eran obxecto de críticas polas súas deficiencias
na cidade de Vigo; tamén calquera comentario sobre o “hongo”.
Neste caso, no ano 1952, houbo un episodio de contrabando de
estreptomicina, presuntamente efectuado por un xornalista encargado
da información portuaria. Ao parecer adquiría o antibiótico (o
“hongo”) a bordo de barcos co pretexto de necesidades médicas
duns familiares; dada a repercusión acadada na cidade, determinouse
prohibir calquera alusión ao tema.
O mundo do fútbol
tampouco está exento destas orientacións; o 28 de marzo de 1952, o
Director Xeral faise eco dunha petición da Federación Nacional
de Fútbol para que “se omitan en lo posible” unha serie de
cuestións: a) Declaracións de xogadores ou directivos que supoñan
menosprezo ou axuizamento despectivo do labor dos árbitros
(exceptúase a crítica obxectiva feita polos cronistas). B) Novas
que supoñan menosprezo cara os organismos da Federación. C)Notas ou
comentarios sobre intentos de suborno e D)
En general, cuanto no
se ciña a la más concreta información huyéndose siempre del
sensacionalismo infundado y de la difusión de noticias que puedan
servir determinadas tendencias disgregadoras de la unidad
futbolística y menosprecio a la suprema autoridad federativa.
En
fin, unidade e xerarquía ata no fútbol.
Tamén se procura
aminorar as influencias estranxeiras. Diante da publicación dunha
foto da raíña Isabel II de Inglaterra, con detalles de como se
obtivera, comentarios sobre os vestidos e as súas dotes persoais,
considérase que a información era obra da oficina de prensa dunha
embaixada polo que había que coidar
no se introduzcan en
nuestros periódicos propagandas extranjeras sobre costumbres,
personas y hechos que sirvan solamente para difundir esa propaganda.
No hay inconveniente en dar alguna fotografía y alguna información
sobre tales costumbres o personas, pero hay que tener cuidado con lo
que se publica, para que la atención de nuestros lectores no se
aparte de los grandes temas nacionales y se vaya por otros caminos.
Hai un caso que se
relaciona cun grave suceso ocorrido na praia da Concha o 19 de agosto
de 1957. Ese día o barco Azor, no que viaxaba Franco, abordou a
motora Santa Cruz, que efectuaba a comunicación entre o porto
donostiarra e a illa de Santa Clara, causando cinco mortes; unha
delas, Manuela Rozado Barciela, de 20 anos, era pontevedresa. O feito
só foi tratado, de modo pouco destacado, pola prensa local que
titulaba, en páxinas interiores, “Accidente marítimo en la bahía
de la Concha” e destacaba o heroico comportamento da tripulación
do Azor. No resto da prensa non se daba ningunha nova do sucedido.
Todos os xornais españois, tamén os de Vigo, recibiran o 20 dese
mes o seguinte telegrama: “No autorice difusión noticia accidente
marítimo entre Azor y una barca de pesca ocurrido en la bahía de
San Sebastián”. E así foi como quedaron ocultas esas cinco mortes
ata que, fai relativamente pouco tempo, algúns xornais vascos
fixéronse eco do sucedido.
Fonte:
Arquivo Histórico Provincial de Pontevedra /Delegación Local do
Ministerio de Información e Turismo de Vigo. Galiciana Arquivo
Dixital de Galicia.