Mortes en abril. Represión na Illa de Arousa.

O 17 de abril de 1937 é unha data para lembrar, ese día foron fusiladas varias persoas nos malecóns da Avenida de Bos Aires (Pontevedra). Dalgúns xa tratamos fai moitos anos neste mesmo blog.

Nesta ocasión lembraremos a José Besada Nieto e Narciso Suárez Lojo, veciños da Illa de Arousa, pasados polas armas neste lugar.

Na Illa tiña moita presencia o partido socialista, sobre os seus afiliados e dirixentes levouse a cabo unha forte represión, tanto a través de consellos de guerra como de xeito extraxudicial; no grupo do que imos tratar combináronse os dous métodos. Na causa 836/36 acúsase a Antonio Padín Figueiras, José Besada Nieto, Juan Rial García, Benito Allo Cores e Narciso Suárez Lojo; declaran en rebeldía a Avelino Fuentes García, Luis Bóveda, Celso Callón e Manuel Abrún Alcalde. Para outros membros do grupo, como José Búa Laredo, Luis Castro Lojo, Juan Sanes Otero e Francisco Vázquez Vázquez, foi ditado sobresemento pois xa foran eliminados mediante “paseo”.

A sentencia considera probado que os dirixentes da agrupación socialista da Illa trataron por todos os medios de recrutar persoal e material co que facer fronte ás “tropas de España”; para conseguilo mobilizaran paisanos que, “mediante violencia y coacción”, rexistraron domicilios e requisaron armas e explosivos. Os “elementos revolucionarios” acordoaran a Illa sen permitir a saída de ningún dereitista, e refuxiaron alí “cabecillas de la revolución marxista” como Rufilanchas (deputado), Elpidio Villaverde e Manuel Corbacho, algúns deles fuxiron ao estranxeiro.

A José Besada Nieto considérano xefe dos grupos armados e de distribuír as forzas para repeler un posible ataque á Illa por parte do exército, ademais distribuíra dinamita, requisara armas e fora fundador do “sindicato marxista” na localidade. Acusacións semellantes fixéronse contra Narciso Suárez Lojo, a quen lle engadían a de transportar dinamita e bombas para os “grupos revolucionarios” que se atopaban nos montes de Lobeira e Xiabre. Juan Rial e Benito Allo fixeran gardas e requisaran armas que abandonaron ao coñecer que desembarcaban as tropas para declarar o estado de guerra. A Antonio Padín vírano participar na requisa de armas a dereitistas.

Dítase sentencia o 3 de marzo de 1937; condena a morte para José Besada e Narciso Suárez, que serían executados o 17 de abril daquel ano nos malecóns da avenida a Monte Porreiro, cadea perpetua para Juan Rial e Benito Allo e 12 anos e un día para Antonio Padín.

José Búa Laredo, albanel, socialista, aparecera asasinado en Estribela o 4 de decembro do 36.

Sobre Luis Castro, mariñeiro, 25 anos, UGT, sabemos que lle aplicaron a “lei de fugas” en Vilanova de Arousa o 9 de xaneiro do 1937. A información sobre a morte de Francisco Vázquez e Juan Sanes aparece baixo o modelo, tan repetido, dos informes asinados polo comandante Velarde:

Al ser conducidos en la noche del día 24 de Noviembre último desde la Cárcel de esta Capital a la de Puentecaldelas los presos Francisco Vázquez Vázquez y Juan Sanes Otero, al llegar al kilómetro tres de la carretera que desde esta Capital conduce a la indicada Villa, se dieron a la fuga, por lo que la fuerza conductora les dio las correspondientes voces de alto y como no obedecieron hizo uso de sus armas causándoles la muerte, siendo conducidos sus cadáveres al depósito del cementerio de esta localidad.

Asina Joaquín Velarde, a 26 de xaneiro de 1937.

Foto: Ría e Illa de Arousa.

Unha derrota do "Rabioso".

O tenente Francisco González Rodríguez, alcumado “O Rabioso”, estaba satisfeito; nas súas mans tiña un documento que podía dar moito xogo na súa persecución de desafectos: unha fotografía tomada o 25 de xullo no salón Las Cabañas de Vigo, nunha comida con motivo do Día de Galicia. Nela aparecían retratadas varias figuras do galeguismo e outros persoeiros do mundo cultural, político, empresarial e asociativo vigués.

“O Rabioso” detivo a vista en dous deles, ambos eran comerciantes coñecidos, con posibilidades económicas e, por conseguinte, capaces de achegar unha significativa cantidade de pesetas mediante multa ou a consabida achega “voluntaria” aos alzados. Eran Ángel de la Gándara Cividanes, comerciante, moi ligado á Unión de Fabricantes de Conservas e o comerciante de calzado Cayetano Bastida Vázquez.

No informe que redacta, dirixido ao comandante militar da praza Felipe Sánchez, acusa a De la Gándara de separatista e galeguista aínda que recoñece que non puido comprobar que acollera na súa casa a Humberto Solleiro (xa fusilado) e a súa dona, nin que cotizase para o Socorro Rojo; tampouco puido atribuírlle pertenza á masonería (unha das súas teimas) pero si ao Rotary Club de Vigo. Neste senso, non deixou de relacionar no informe as ligazóns que, ao seu xuízo, presentaban ambas organizacións pois destaca que os rotarios eran unha sociedade condenada pola Igrexa Católica en diversas pastorais de bispos 

que la consideran secta de la masonería, en plan aristocrático y a la que los Masones Universales tienen declarada su protección por las coincidencias con su credo izquierdista y revolucionario, aparte de que está considerado que un ochenta por ciento de los afiliados “rotarios” son también masones.

Un detalle importante no informe era a relación de bens do denunciado.

O escrito que Felipe Sánchez envía, o 26 de decembro de 1936, ao xeneral xefe da 8ª división e que contén a denuncia do “Rabioso”, engade un parágrafo no que, pola súa parte, afirma que a opinión pública era moi rigorosa con De la Gándara a quen lle atribuía “actividades que concuerdan y aún acentúan el informe que tengo el honor de transcribirle.” Estas razóns valéranlle ao comandante militar para detelo e imporlle unha sanción de 5000 pesetas.

Ángel de la Gándara tiña os suficientes apoios para que o xeneral Aranda, xefe militar da 8ª rexión, o recibira para desmentir as acusacións, cousa na que tamén se ratifica por escrito.

A Cayetano Bastida impóñenlle unha multa de vinte e cinco mil pesetas para “el fondo de Abastecimiento del Ejército Salvador”. Tampouco queda calado Cayetano e fai valer a súa condición de “Patriota y de verdadero afecto al Régimen y movimiento del Ejército Glorioso Salvador de España, la que desea con todo el entusiasmo llegue a ser una, grande e Imperial”, como manifesta na reclamación ao xeneral xefe datada no 16 de febreiro de 1937. Lembra tamén a súa condición de católico, doante a varias congregacións relixiosas, adherido ao Bloque Nacional de Calvo Sotelo, contribuínte a todas as subscricións para os sublevados, etc.

En relación coa foto do banquete, manifesta que a celebración non tiña carácter separatista e que Santiago Apóstol era patrón de España, o banquete fora un acto de expansión alleo á política e el nunca estivera afiliado ao partido galeguista.

Dirixe tamén un escrito ao “Rabioso” no que se queixa por estar detido por figurar na foto e aduce que se fixera con motivo dunha festa pública,

fiesta de exaltación de Galicia, pero no de una Galicia separatista y mezquina, sino de una Galicia unida a toda España, una más en el conjunto de nuestra unidad nacional

 lémbralle tamén a súa condición de membro da Guardia Cívica viguesa así como as doazóns feitas para o exército e as forzas de seguridade.

Pero Francisco González “O Rabioso”, xa ascendido a capitán, contraataca cun informe no que afirma que se comprobou, sen lugar a dúbidas, a asistencia de Bastida, como afiliado, a reunións do partido galeguista e que, segundo o cobrador, pagara os recibos ata o de xullo do 36; aparte de consideralo “amoral” por unhas vendas de bens en Cacabelos, afirma que estivera afiliado ao Partido de Derechas (sic) satisfacendo unha cota dunha peseta (“en el Galleguista pagaba 2”) e cos recibos a outro nome por non prexudicar o negocio; en suma, dá a entender que era un caso de dobre militancia interesada.

As influencias e argumentos de Bastida puideron máis que a opinión do capitán da Guardia Civil e do comandante militar da cidade pois, con data do 13 de marzo de 1937, o xeneral Antonio Aranda considera que a conduta política de Cayetano quedaba esclarecida como dunha persoa que 

ni antes ni después del Glorioso Movimiento Nacional hizo oposición a las ideas que defiende, antes al contrario colaboró en él; acuerdo dejar sin efecto la sanción de 25000 pesetas que le impuso la Comandancia Militar de Vigo y por ende las retenciones o embargos practicadas para su aseguramiento.

"Paseo" dun preso.

Non pode dicirse que os seus antecedentes fosen inmellorables: sancionado con 75 pesetas por “maleante” no ano 1928, cando residía en Tui; detido no 35 cando se dispoñía a roubar nun comercio da rúa Sarmiento, polo que foi xulgado e multado con 500 pesetas; en marzo do 36 tamén o deteñen por roubo de roupa á veciña de Lérez Peregrina Almón; en abril do mesmo ano préndeno por roubo de bicicletas en Marín, Pontevedra e Vilagarcía para vendelas en Redondela; tamén tiña unha denuncia do panadeiro Melchor Antelo por ameazas e malos tratos. No aspecto político non constaba con antecedentes e non estaba afiliado a partido político ou sindicato; tiña 22 anos, traballara de panadeiro e vivía en Pontevedra aínda que era nativo da parroquia de san Roque en Vilagarcía.

Chamábase Sebastián Fernández Turnes (nalgún documento aparece como Turner) e estaba preso no cárcere provincial por furto.

O día 9 de agosto de 1936, ás doce menos cuarto da mañá, as tropas do polígono de tiro naval Janer de Marín desfilaban por diante do cárcere, moita xente acompañábaas dando vivas a España e ao exército. Sebastían achegouse a unha ventá e empezou a dar gritos de ¡Muera España!, ¡Viva el comunismo!, ¡Viva Rusia!, ¡Muera el ejército!, ¡Muera el fascio!, ¡Desgraciados!, ¡Hijos de puta!, causando o conseguinte alboroto e congregándose a multitude fronte ao cárcere. Cando o garda de servizo lle chama á atención, vólvese contra el e, de forma descomposta, contéstalle que el non pode ver esas cousas.

Aínda que Sebastián nega os feitos, varios compañeiros presos confírmanos. Nun xuízo sumarísimo por proferir gritos subversivos celebrado o 21 de agosto de 1936 foi condenado a seis anos de prisión.

O 23 de agosto, o comandante militar ordena ao delegado de orde pública que o trasladen ao cárcere de Caldas de Reis debido aos alborotos que causa no cárcere provincial. Ao día seguinte, o gobernador civil e delegado de orde pública, Ricardo Macarrón, dá conta de que foi informado polo xefe accidental da comandancia da Guardia Civil (comandante Velarde) que, ao ser trasladado a Caldas por un garda e polo “cívico” Víctor Lis,

el coche que los conducía tuvo un pinchazo en una rueda a los 5 kilómetros de esta Capital, lo que obligó a detener el vehículo, y uno de los conductores auxiliar en su faena al conductor del coche, circunstancia que aprovechó el preso para intentar la fuga, emprendiendo veloz carrera y tratando de ganar un camino que apartaba de la misma, momento en que los guardias dando repetidamente las voces de “Alto” le dispararon sus armas recogiéndole herido y retornando a Pontevedra con propósito de ingresarlo en la nueva Policlínica de Urgencia, lo que no efectuaron por haber fallecido durante el trayecto de regreso, y en su vista le llevaron al Depósito Municipal del cementerio de San Mauro en donde fué depositado el cadáver.

O informe era o tantas veces repetido xustificante da aplicación da “lei de fugas”. A autopsia confirma a excepcional puntería do garda Domiciano e do alférez Lis: dúas das feridas eran mortais de necesidade, unha con entrada por detrás da orella esquerda con saída de masa encefálica e outra pola rexión escapular, penetrante no tórax e que atravesaba o pulmón, mediastino e aorta.

Ansias de liberdade. Fuga en Camposancos.

            Adicado a Xulio Leal, que ten Asturias nun recuncho do seu corazón.

Febreiro de 1938. No colexio dos xesuítas de Camposancos (A Guarda) está instalado un campo de concentración, nel están prisioneiros moitos asturianos que prenderon logo da caída da fronte naquela rexión. O comandante militar do campo era o capitán de infantería retirado Antonio Fontenla. A vixilancia exterior está a cargo dun destacamento do rexemento de Infantería Mérida número 35; os efectivos son: un alférez, seis sarxentos (catro son cabos habilitados para sarxentos e dous sarxentos provisionais), catorce cabos e noventa e seis soldados. O servizo de garda estaba composto por un sarxento, 2 cabos e 20 soldados e, ademais, cun servizo de retén de reforzo que formaban un cabo e cinco soldados. En todo o perímetro do campo había nove postos de sentinela que se ampliaban con dous máis pola noite.

Dentro do campo, a vixilancia dependía dun xefe e dun subxefe da Falange de Vigo que tiñan ao seu cargo unha forza de 17 falanxistas procedentes das aldeas da zona. Estes falanxistas relevábanse cada oito días, vestían de paisano e o único distintivo era o gorro falanxista. As ordes da comandancia militar para este servizo de vixilancia interior eran: a) Dividir os prisioneiros en grupos de 200, ao coidado de tres falanxistas que pasarían lista de diana e de retreta. b) A forza estaría distribuída , por parellas, entre os reclusos e deberían estar atentos ás conversacións que mantiñan. c) Non debería saír ningún prisioneiro sen escolta para o servizo de limpeza. A orde tamén trataba outros puntos e lembraba que este servizo

se considera al frente de rebeldes y sediciosos, deberá prestarse como si estuvieran al frente del enemigo y con arreglo a esa gravedad se aplicará el Código de Justicia Militar (orde do 11-4-1937).

As veces nas que os presos saían ao exterior, con motivo de levar o lixo ou para tomar un baño na praia, ían vixiados debidamente e facíanse os correspondentes recontos.

Polo anterior, non parecía fácil que os intentos de fuga tiveran éxito pero foron varios os que se levaron a cabo. O máis importante foi o efectuado o dez de febreiro de 1938; aquel día fugáronse doce presos asturianos. Un dos organizadores parece ser que fora Casildo Rodríguez Álvarez e o método foi moi sinxelo: aproveitando que os falanxistas do servizo de vixilancia interior só se distinguían polo seu gorro, deron en confeccionar gorros falanxistas aproveitando a tela de mahón azul dos “monos” e a vermella que quitaban das colchonetas. Facendo gala do maior sangue frío, saíron ao exterior pola porta principal pasando por tres postos de sentinela, sen que os militares de garda sospeitaran o máis mínimo, pois tomáranos polos falanxistas que saían para o pobo.

Ao non atopar  un recluso chamado para unha xestión, nun primeiro momento coidaron que estaría nalgún lugar do interior, xa que era habitual que, ás veces, non se localizasen debido á dispersión polo recinto; fixeron repetidos recontos ao día seguinte e, o día 12, confirmaron que faltaban 12 internos. Pasaron aviso aos postos da Guardia Civil e deron parte ao gobernador militar da provincia. Logo de revisar o recinto, non atoparon sinais de que escalaran os muros nin acharon portas forzadas, o servizo de garda non notara nada anormal polo que empezaron a sospeitar que saíran camuflados de falanxistas; contribuíu tamén o feito de atopar un gorro de falanxista dos que confeccionaran.

Os fugados eran: Antonio Valle Rodríguez, carpinteiro, domiciliado en Xixón e afiliados á CNT; Raúl Menéndez Rodríguez, xornaleiro, domiciliado en Salas, soldado do Batallón Gorka 230; Baldomero Villabona García, de Somió, FUE, fora capitán do Batallón Méjico 252; Casildo Rodríguez Álvarez, mariñeiro, de Soto del Barco; José Rodríguez Fernández, fillo de Casildo; Benito Iglesias Fernández, industrial, natural de Ribadeo e domiciliado en Castrillón, capitán do Batallón Pablo Iglesias 251, socialista, considerado “individuo peligrosísimo y de pésimos antecedentes”; Américo Gómez Carro, fontaneiro, natural de Coruña, miliciano do Batallón Galicia 19, CNT; Juan Antonio Fernández Pérez, labrador, domiciliado en Castrillón, tamén considerado extremista moi perigoso; Francisco Caiñas López, cociñeiro, natural de Navia e domiciliado en Xixón; Nicanor Braga Ordóñez, mineiro, natural de Sama de Langreo, capitán do Batallón de Blindados, CNT; Olegario Braga Villa, mecánico, de San Miguel de Lara, capitán do Batallón Higinio Carrocera, pertencía as “Juventudes Libertarias Comunistas” e Francisco Álvarez Menéndez, ascensorista, CNT.

O destino que tiveron foi, na maioría dos casos, tráxico; algúns foron detidos por patrullas de falanxistas e gardas civís nos días inmediatos e foron interrogados; todos manifestaron que se fugaran de xeito independente, pois sabían que se recoñecían que  organizaran a fuga en grupo agravarían, aínda máis, a súa situación. Cando foi interrogado Juan Antonio Fernández polo motivo da fuga contestou: “por ansias de libertad”. No verán de 1938 actuou en Camposancos o Tribunal Militar Permanente nº 1, presidido polo comandante Luis de Vicente Sasiain, vello coñecido nas terras pontevedresas. Este tribunal desprazouse de Xixón para xulgar os asturianos presos. Entre os capturados foron condenados a morte Casildo Rodríguez (fusilado nos malecóns de Monte Porreiro o 2-7-38), Benito Iglesias e Juan Antonio Fernández; Américo Gómez e José Rodríguez condenados a reclusión perpetua. Francisco Álvarez, Nicanor Braga, Francisco Caiñas e Baldomero Villabona foron localizados por falanxistas en Ponteareas e “paseados”. Dos tres restantes non coñecemos o seu destino.

Crase contra crase (2)

Para completar o escrito noutra entrada anterior sobre o programa presentado polo PC no ano 1933, resumimos algúns dos puntos referidos a aspectos non tratados naquela ocasión:

* As terras dos grandes terratenentes, da Igrexa, dos mosteiros, das municipalidades e do Estado, así como os apeiros de labranza, serán confiscadas sen indemnización e repartidas gratuitamente entre os obreiros agrícolas para que as traballen, individual ou colectivamente, segundo decidan.

* Todas as débedas dos campesiños serán anuladas e as cargas señoriais (foros e semellantes) abolidas; os impostos do réxime burgués suprimiranse.

* O goberno proverá aos campesiños de maquinaria, sementes, créditos, etc para aumentar a produción, rematar coa miseria e a fame e elevar o benestar das masas traballadoras.

* Reducir a xornada de traballo e aumentar o salario o suficiente para atender as necesidades; eliminar os contratos explotadores e usurarios.

*Confiscación e nacionalización das empresas, da gran industria; control da produción e distribución por parte dos soviets; nacionalización dos bancos, dos medios de transporte e comunicacións en mans do capital (ferrocarril, barcos, autobuses, teléfonos, radio...)

*Instauración xeral da xornada de sete horas (40 semanais) e de seis para mineiros e industrias insalubres así como para a mocidade. Subsidio inmediato para os parados ata que sexan absorbidos polas diversas ramas da produción; a produción será adaptada de forma que asegure o traballo permanente dos obreiros.

* Seguro xeral (de enfermidade, accidentes, vellez, maternidade) por parte do Estado e empresas nacionalizadas sen achegas por parte dos obreiros.

*Supresión da Guardia Civil, de Asalto e de todas as forzas armadas dos capitalistas e terratenentes. Armamento dos obreiros e campesiños. Elección dos funcionarios públicos polos soviets.

* Supresión do exército permanente como instrumento en mans dos capitalistas e terratenentes, eliminación do corpo de oficiais e creación dun “Ejército Rojo obrero y campesino” para defender os intereses das crases populares e da revolución.

Explica o documento o que serán e que farán os soviets elixidos polos traballadores:

romperán definitivamente el poder de las clases explotadoras, de los capitalistas y terratenientes; liquidarán totalmente el sistema de coerción burocrático y antipopular del estado y de las municipalidades y los reemplazará por órganos populares en que participen las más amplias masas de obreros y campesinos en la dirección de su Estado. Los Soviets les asegurarán pan, trabajo y libertad y les representarán y defenderán sus intereses y necesidades diarias.

Como reivindicación no parlamento, os representantes comunistas proporán:

* A liberación inmediata dos presos sociais e amnistía de crase para todos os presos obreiros , campesiños e soldados condenados por defender a revolución.

*Disolución e desarme das organizacións fascistas. “Clausura de los centros y clubs de conspiración monárquicos y jesuíticos” con confiscación dos seus bens e entrega gratuíta ao pobo traballador.

*Creación de milicias obreiras e campesiñas.

* Apertura dos centros sindicais e políticos clausurados e derogación das leis fascistas de Orden Público, de vagos, etc.

* Amplo dereito de organización, prensa, manifestación e folga para os traballadores.

De xeito específico para os parados: seguro contra o paro forzoso, con salario íntegro durante todo o período de paro pagado polos patróns e o estado. Subsidio inmediato dun 75% do salario, non menor de tres pesetas diarias, a todos os parados. Subministro de leite, comestibles, combustibles e roupas ás familias máis necesitadas. Prohibición do desafiuzamento así como todo pago de aluguer e impostos para os parados. Ocupación de clubs, palacios e demais mansións dos grandes explotadores, dos locais da Igrexa e ordes relixiosas, para este fin. Control de todas estas medidas polos Comités de parados, recoñecidos como órganos representativos dos sen traballo.

Para os soldados: recoñecemento dos seus dereitos políticos e civís, dereito de reunión, electoral, de asociación e prensa. Creación de comités de soldados para a defensa dos seus intereses e condicións de vida no cuartel. Supresión do saúdo e dereito a vestir de paisano e habitar fóra do cuartel así como un soldo de tres pesetas. Elección de oficiais por parte dos soldados, dereito a facer o servizo militar na súa rexión e pago dun socorro ás familias durante a permanencia en filas. Catro semanas de vacacións na época da sementeira e da colleita.

En canto a instrución pública: ensino laico e gratuito, obrigatorio ata os 14 anos. Prohibición do ensino relixioso nas escolas e subministro gratuíto de merendas escolares, libros e roupas. Confiscación de todas as escolas relixiosas e, nos niveis non obrigatorios, pago dun soldo por parte do estado aos estudantes pobres.

¡Clase contra clase! (1)

Ano de 1933. O 19 de novembro celébranse eleccións parlamentarias, as primeiras nas que poden votar as mulleres. A dereita preséntase en coalición electoral, o partido Radical pacta con pequenos grupos de centro-dereita e os republicanos de esquerda, o PSOE e o PCE presentan candidaturas separadas. A CNT fai unha activa campaña pola abstención.

O Partido Comunista de España edita un folleto, que vende por 10 céntimos, no que se plasma a “plataforma de lucha” para as eleccións lexislativas. Baixo o lema “¡Clase contra clase!” aparece explicado o que sería o programa do goberno “obrero y campesino”, no caso de acceder ao poder.

¡Por el Poder de los obreros y campesinos, única salida revolucionaria! ¡Por el pan, la tierra y la libertad! ¡Por la España de los Soviets” ¡Trabajadores: Formad el frente único! ¡Trabajadores: Votad al Partido Comunista!

As 18 páxinas podemos dividilas en diversos apartados: a) Balance dos dous anos e medio da república “burguesa y terrateniente”, como cualifica ao bienio azañista. b) Crítica á actuación do Partido Socialista e do anarquismo. c) O Partido Comunista como “único camino de salvación”. d) Programa detallado da alternativa comunista e plano de actuación dos seus deputados. e) Chamamento aos obreiros socialistas e anarquistas de cara á formación do “Frente Único”.

Os destinatarios da publicación son os sectores que compoñen a previsible clientela electoral do partido, que aparecen nomeados de xeito explícito:

¡Obreros, campesinos! ¡Mujeres y jóvenes trabajadores! ¡ Explotados y oprimidos de España, Cataluña, Vasconia, Galicia, Marruecos y demás colonias!

Todo o documento presenta un interés moi relevante e iremos divulgando algúns dos seus apartados; como avance, nesta entrada falaremos do tratamento que lle dá ao problema das “autonomías”, moi candente tamén naquel momento, e ao, non menos actual, da discriminación contra as mulleres.

Sobre o que cualifica como “pueblos oprimidos de Cataluña, Vasconia y Galicia”, critica que durante estes anos, máis alá dos estatutos de autonomía rexional,

NO HAN RECIBIDO EL DERECHO A LA AUTODETERMINACIÓN NI LA LIBERTAD NACIONAL PROMETIDA. [maiúsculas no orixinal] Continúan sometidas al imperialismo español, al yugo rapaz del Estado central.

Sobre Marrocos e outras colonias, destaca que seguen anexionadas e expoliadas pola “España imperialista” como nos peores tempos da monarquía.

No seu programa de goberno obreiro e campesiño, dedica o apartado 8 a tratar o tema:

Liberación nacional de todos los pueblos oprimidos. El gobierno Obrero y Campesino reconocerá a Cataluña, Vasconia y Galicia, pleno derecho a disponer de si mismas hasta la separación de España y formación de Estados independientes.

Na actividade dos seus futuros deputados (só obterán un representante) figura entre as reivindicacións a defender

Apoyo activo y directo a todos los movimientos revolucionarios de las nacionalidades oprimidas por el imperialismo español. Retiro inmediato de todas las fuerzas militares, policíacas y administrativas. Liberación de todos los presos por luchar contra la opresión nacional.

Nun apartado específico que titulan “Para los pueblos oprimidos”, defende o ensino da lingua materna e o dereito a utilizala en todos os actos da súa vida, o dereito dos soldados a facer o servizo militar nas rexións natais e o dereito a falar o idioma nativo durante o mesmo.

En canto á muller, no programa xeral non hai un tratamento diferenciado, na liña habitual da esquerda obreira, e adícanlle un apartado específico baixo o título “Para las mujeres trabajadoras”:

Igualdad de derechos políticos y civiles para las mujeres desde los dieciocho años. A igual trabajo, igual salario. Seguro de maternidad, a cargo del Estado y los patronos, sin aporte de ninguna especie de parte de las trabajadoras. Derecho al aborto. Amnistía inmediata de todas las mujeres condenadas por ese motivo. Derecho de las mujeres para no asistir seis semanas antes y seis después al trabajo y recibir el salario íntegro, con el puesto respetado. Cuidado gratuíto de los médicos y parteras, anterior y posterior al parto. Dotación de una ayuda especial para atender al recién nacido. Creación de las casas cunas y jardines de infancia.

Unidad de España (e 3)

Nesta terceira e última entrada falaremos brevemente do chamamento que fai “A los padres de familia de 1937”. A autora pide que se reflexione sobre si os males que lamentaban non tiveran a orixe na neglixencia dos propios pais. María de la Peña precisa o destinatario, non son todos os pais; cando fala de pais de familia

hablo especialmente con aquellos que forman una familia cristiana, como Dios manda: que esos padres se han unido mediante el Sacramento; pues no entiendo como podría dar agua clara una fuente cenagosa en su origen y envenenada en el material que la alimenta. No hablo, pues, con los que les basta casarse civilmente, ni con los amigos del divorcio, ni con los que aceptan la limitación de la natalidad...son estas tres cosas la verdadera carcoma de la familia.

O destino que a autora lles reserva a estes últimos aparece explícito:

A los partidarios de estas cosas yo los desterraría de la Nación, en compañía de los sostenedores de ideas disolventes...y juntos, que formen algún pueblo en un cantón de Rusia.

Reflexiona sobre a infelicidade de moitos fogares, infelicidade causada, na maior parte das veces, por ter excluído a Deus; as obrigas dos pais en canto a formación dos fillos deben pasar máis por asegurarlles os bens eternos antes que os terreos. “El fundamento de la educación es que los hijos son de Dios y para El hay que criarlos.”

Aconsella que estean vixiantes sobre todo o que teña contacto cos fillos: serventes, amigos, e, sobre todo, mestres.

¡Ah! El maestro nos reemplaza durante horas; no pongamos nunca nuestros hijos en manos de maestros ateos y perversos, en manos de maestros que enseñan mal. Yo creo que es un deber nuestro dejar vacías las aulas que, en lugar de ser centros de virtud y sabiduría, son centros de corrupción. Amarga experiencia estamos haciendo, fruto de las escuelas laicas, de las universidades ateas, de los ateneos sin moral, en donde se corrompe la mente y el corazón [...] fruto de no tener buenos maestros, ha sido el que se descarriase esa juventud, portaestandarte de la revolución, que en lugar de estudiar, promovían tumultos y levantaban barricadas; juventud sin conciencia y sin nobleza en el alma, que sirvió de heraldo al comunismo, al desorden, a los planes masónicos; juventud que empujó la Patria al abismo.

Cando fala de xuventude precisa que está a referirse á masculina, cabe preguntarse que foi da feminina; tampouco parece moi digna de alabanza:

ese conjunto de mariposas pintarrajeadas, que van de la playa al paseo, del paseo al cine, del cine a la tertulia, de la tertulia otra vez al paseo y luego...a cualquier parte donde se pueda perder el tiempo.

De todos os xeitos, aínda que era así a maior parte da xuventude, quedaba unha parte nobre, abnegada, que cando viu a Patria en perigo contribuíu a salvar a nación.

Os pais deben permanecer vixiantes, esixir ás autoridades que se prohíba o cine inmoral, os centros de corrupción, os folletos e novelas inmundos; a autora bota man, unha vez máis, do símil sanitario:

No se castiga al que criminalmente envenena las aguas que abastecen la ciudad? Pues con mayor razón se ha de infrigir castigo a los que envenenan los placeres y los libros, y todo lo que es alimento de la juventud.