"...con la gente marinera"

No hay quien pueda,

no hay quien pueda,

con la gente marinera,

marinera, pescadora,

no hay quien pueda, por ahora.

Así empeza unha copla moi popular e coñecida que se canta a miúdo en moitos lugares; menos coñecida é outra versión da copla que se cantaba polos soldados republicanos. Era habitual que, tanto polos golpistas como polos republicanos, se utilizasen cancións populares ás que se lles modificaba a letra para adaptalas á función de darlle ánimos á tropa e outras finalidades propagandísticas. A versión que copiamos a continuación é a que os responsables de prensa e propaganda do exército republicano difundiron co título de “Los marinos de la República”, da que aparecen versións con pequenas diferencias:

No hay quien pueda,

no hay quien pueda,

con la gente marinera,

marinera, luchadora,

que defiende a su bandera.

Si te quieres venir

con nosotros al mar

tendrás que combatir,

tendrás que pelear.

Non faltaba a referencia ao afundimento, por parte dos republicanos, do cruceiro Baleares no mes de marzo de 1938 no combate naval máis importante da guerra. A estrofa é a seguinte:

Y si quieres saber

donde está la Legión,

la tendrás que buscar

en el fondo del mar.

El Baleares salió,

¿dónde está?, ¿dónde está?

Se llevó a la Legión

hacia el fondo del mar.

Por parte dos mandos sublevados sempre se contemplaron con receo as quintas procedentes da Mariña, das que se dubidaba da súa lealdade; aparte do aliñamento da maioría da mariñeiría coa República, a zona costeira tiña moita presencia do sindicalismo, maioritariamente cenetista. Hai moitos feitos que proban o anterior: Faustino García conta no seu diario que, cando estaban na Caixa de Recluta de Pontevedra quintos procedentes da Vilagarcía, Marín, Cangas e outras localidades, contestaban aos gritos de ¡Arriba España! e ¡Viva Franco! que daban os oficiais, con vivas á “Gloriosa Marina”.

Esta expresión unánime, aunque aparentaba no ser subversiva, sí lo era en el fondo, puesto que, además de no secundar su actitud, significaba simpatía al menos hacia la Marina leal, por ser la casi totalidad; y era, al mismo tiempo, una protesta colectiva por llevarnos a formar unidades del Ejército de tierra, siendo todos inscritos de Marina. Así lo han interpretado también ellos, que llegaron a llamarnos “rojos”, por un altavoz que allí tenían instalado para darnos instrucciones y leernos repetidamente los artículos del Código Penal militar que ellos creían nos podrían frenar nuestras aspiraciones.

Tamén na propia documentación militar aparecen referencias a esta desconfianza: nunhas dilixencias previas instruídas no ano 1938 sobre a conduta do soldado Francisco Fresco, de Bamio (Vilagarcía), aparece a denuncia dun tenente da Guardia Civil pontevedresa, destinado ás ordes do Coronel Inspector de los Campos de Concentración de Prisioneros, na que fai constar que se aumentara a escolta para vixilancia dos presos destinados aos Batallóns de Traballadores e siendo en su mayoría individuos pertenecientes a reemplazos por la marina, donde existía un gran foco de comunistas, procedía a pedir informes ás localidades de orixe dos soldados para saber en todo momento a súa ideoloxía. A pesar de que os informes considérano como un perigoso extremista, non se puido probar que tivera unha actuación contraria ao golpe en xullo do 36; a sanción consistiría en asignalo a postos de vangarda dentro do batallón e onde sería oportunamente vixiado.

Resultandos.

Na chamada “xustiza ao revés” dos golpistas de xullo do 36, sempre aparecían nos resultandos das sentenzas e tamén nos alegatos dos fiscais, unha serie de consideracións que pretendían fundamentar a consideración de rebeldes que lle atribuían aos defensores da legalidade republicana. A liña argumental baseábase en que quen se sublevara en xullo fora o goberno legal e os seus partidarios e non parte do exército, así, para os golpistas, o goberno era ilexítimo e responsable do caos e a anarquía que, dicían, había en España.

 Moitos son ben pintorescos, hoxe recollemos dous deles. O primeiro aparece na sentenza da causa 1077/38, instruída por procedemento sumarísimo contra sete persoas por un presunto delito de auxilio á rebelión. Foi ditada en Pontevedra o 23 de febreiro de 1938.

RESULTANDO: Que el dieciocho de julio de mil novecientos treinta y seis, el Ejército Español, recogiendo y haciéndose intérprete del sentimiento Nacional se hizo cargo del Poder que venía siendo detentado por el denominado Frente Popular con su Gobierno perseguidor de lo genuinamente español y que era fiel vasallo de los dictados extranjeros encaminados a destruir el arsenal de virtudes, cualidades y conquistas espirituales de la raza a través de los siglos, viéndose desde el principio el Poder atacado por los españoles marxistas de la anti-patria que aún en algunas regiones hostilizan con las armas y bajo mando militar a las Fuerzas del Ejército mantenedoras de aquél.

O segundo corresponde á causa 90/39, por rebelión e aparece nunha sentenza do 28 de maio de 1939.

RESULTANDO: Que contra el Movimiento Nacional iniciado y dirigido por el Ejército, hacia mediados de Julio de 1936, con el fin de rescatar a España del mando de los Gobiernos del Frente Popular que la llevaban a un régimen soviético, se opusieron resistencias exteriorizadas en diversas formas, todas provinentes de un conglomerado compuesto por los elementos adictos y simpatizantes con el Gobierno antinacional, los que, al alzarse en armas contra las tropas Nacionales, convirtieron los pueblos donde pasajeramente dominaron, en un verdadero caos, sin más ley que el crimen y la realización de todas clases de violencias contra las personas y las propiedades.

A lei do raño, contra Franco e Falanxe.

O xornal El Guerrillero, órgano do Exército Guerrilleiro de Galicia, correspondente ao 26 de novembro de 1947, publica un artigo co título de A LEY DO RAÑO, CONTRA FRANCO E FALANXE. O autor que o asina é FOUCELLAS, alcume de Benigno Andrade García, que por esas datas era o xefe da Quinta Agrupación guerrilleira, correspondente á provincia de Pontevedra.

O artigo, escrito en galego, repasa a situación dos agricultores, sometidos a toda clase de abusos en forma de pagos, requisas, multas, etc, por parte das organizacións franquistas que actuaban no campo; de xeito reiterado lembra a falanxistas, Hermandades de Agricultores, fiscalía de Taxas, Abastos, que eran as bestas negras do campesiñado naqueles anos de racionamento e fame. Non aforra cualificativos para describilos e fai constantes apelacións á necesidade de organizarse para facer fronte aos abusos.

¡Labradores gallegos! O réximen de Franco comete con vosco toda clais de tropelías. Téndes que traballar dende q’abre o dia hastra que cerra a noite, e nin unto lle podedes botar o caldo. O produto do voso sudor róubanbolo as feras falanxistas. Fanvos pagar escandalosas contribucións, e por cada boy ou vaca téndes que pagar 10 pesos o ano. Méntras os vosos fillos espidos, e descalzos, sin poder ir a escola, teñen que traballar todo o dia, c’un cacho de broa, Franco y-a su cuadrilla de ladrós falanxistas, raspíllanvos as patacas, o trigo, o centeo, a leite, o queixo, a manteiga, pra engordal-os cochos d’Abastos, das Hirmandades, Alcaldes e toda esa patuleya de chupós que vos arruinan c’os cupos, tasas e multas. Por contra, a vós non vos dan nada de racionamento. N-unha palabra, c’o réximen de Franco, non sodes donos d’o que producides c’o voso sudor, mentras c’os falanxistas andan fonchos e ben mantidos, e fan a sua América c’o que rouban o pobre labrador.

¡Labregos! Téndes q’axudar os guerrilleiros pr’acabar c’o ese fato de ladrós. Cando veñan os d’Abastos, os da Fiscalía, ou os larpeiros d’as Hirmandades pra faguer as declaraciós de sembras, aplastal-os como cóbregas.

Pra que non vos leven as colleitas téndes que xuntarvos todol-os labradores de cada aldea e parroquia, e negarse a entregar cupos, nin farrapos de gaita. Que veñan todol-os vagos e maleantes que rodean a Franco, a cachar que teñen bon lombo. Organizade Consellos Locales de Resistenza, pra faguer frente e fenderlles a chola os asesiños, ladrós e malandrís falanxistas. Recordade que “A UNIÓN FAI A FORZA”. Si xuntamos todal-as forzas dos que son vítimas da ladroira de Franco, en pouco tempo meteremos no burato os culpabres da vosa miseria e ruina, fortamente unidos, labradores, obreiros, guerrilleiros, todol-os gallegos honrados, acabaremos con Franco, e tendremos a República, que respetará os que traballan e producen, y-abrirá pra todos unha nova era de prosperidá e fartura.

Nota: Ortografía orixinal.

Mortes en abril. Represión na Illa de Arousa.

O 17 de abril de 1937 é unha data para lembrar, ese día foron fusiladas varias persoas nos malecóns da Avenida de Bos Aires (Pontevedra). Dalgúns xa tratamos fai moitos anos neste mesmo blog.

Nesta ocasión lembraremos a José Besada Nieto e Narciso Suárez Lojo, veciños da Illa de Arousa, pasados polas armas neste lugar.

Na Illa tiña moita presencia o partido socialista, sobre os seus afiliados e dirixentes levouse a cabo unha forte represión, tanto a través de consellos de guerra como de xeito extraxudicial; no grupo do que imos tratar combináronse os dous métodos. Na causa 836/36 acúsase a Antonio Padín Figueiras, José Besada Nieto, Juan Rial García, Benito Allo Cores e Narciso Suárez Lojo; declaran en rebeldía a Avelino Fuentes García, Luis Bóveda, Celso Callón e Manuel Abrún Alcalde. Para outros membros do grupo, como José Búa Laredo, Luis Castro Lojo, Juan Sanes Otero e Francisco Vázquez Vázquez, foi ditado sobresemento pois xa foran eliminados mediante “paseo”.

A sentencia considera probado que os dirixentes da agrupación socialista da Illa trataron por todos os medios de recrutar persoal e material co que facer fronte ás “tropas de España”; para conseguilo mobilizaran paisanos que, “mediante violencia y coacción”, rexistraron domicilios e requisaron armas e explosivos. Os “elementos revolucionarios” acordoaran a Illa sen permitir a saída de ningún dereitista, e refuxiaron alí “cabecillas de la revolución marxista” como Rufilanchas (deputado), Elpidio Villaverde e Manuel Corbacho, algúns deles fuxiron ao estranxeiro.

A José Besada Nieto considérano xefe dos grupos armados e de distribuír as forzas para repeler un posible ataque á Illa por parte do exército, ademais distribuíra dinamita, requisara armas e fora fundador do “sindicato marxista” na localidade. Acusacións semellantes fixéronse contra Narciso Suárez Lojo, a quen lle engadían a de transportar dinamita e bombas para os “grupos revolucionarios” que se atopaban nos montes de Lobeira e Xiabre. Juan Rial e Benito Allo fixeran gardas e requisaran armas que abandonaron ao coñecer que desembarcaban as tropas para declarar o estado de guerra. A Antonio Padín vírano participar na requisa de armas a dereitistas.

Dítase sentencia o 3 de marzo de 1937; condena a morte para José Besada e Narciso Suárez, que serían executados o 17 de abril daquel ano nos malecóns da avenida a Monte Porreiro, cadea perpetua para Juan Rial e Benito Allo e 12 anos e un día para Antonio Padín.

José Búa Laredo, albanel, socialista, aparecera asasinado en Estribela o 4 de decembro do 36.

Sobre Luis Castro, mariñeiro, 25 anos, UGT, sabemos que lle aplicaron a “lei de fugas” en Vilanova de Arousa o 9 de xaneiro do 1937. A información sobre a morte de Francisco Vázquez e Juan Sanes aparece baixo o modelo, tan repetido, dos informes asinados polo comandante Velarde:

Al ser conducidos en la noche del día 24 de Noviembre último desde la Cárcel de esta Capital a la de Puentecaldelas los presos Francisco Vázquez Vázquez y Juan Sanes Otero, al llegar al kilómetro tres de la carretera que desde esta Capital conduce a la indicada Villa, se dieron a la fuga, por lo que la fuerza conductora les dio las correspondientes voces de alto y como no obedecieron hizo uso de sus armas causándoles la muerte, siendo conducidos sus cadáveres al depósito del cementerio de esta localidad.

Asina Joaquín Velarde, a 26 de xaneiro de 1937.

Foto: Ría e Illa de Arousa.

Unha derrota do "Rabioso".

O tenente Francisco González Rodríguez, alcumado “O Rabioso”, estaba satisfeito; nas súas mans tiña un documento que podía dar moito xogo na súa persecución de desafectos: unha fotografía tomada o 25 de xullo no salón Las Cabañas de Vigo, nunha comida con motivo do Día de Galicia. Nela aparecían retratadas varias figuras do galeguismo e outros persoeiros do mundo cultural, político, empresarial e asociativo vigués.

“O Rabioso” detivo a vista en dous deles, ambos eran comerciantes coñecidos, con posibilidades económicas e, por conseguinte, capaces de achegar unha significativa cantidade de pesetas mediante multa ou a consabida achega “voluntaria” aos alzados. Eran Ángel de la Gándara Cividanes, comerciante, moi ligado á Unión de Fabricantes de Conservas e o comerciante de calzado Cayetano Bastida Vázquez.

No informe que redacta, dirixido ao comandante militar da praza Felipe Sánchez, acusa a De la Gándara de separatista e galeguista aínda que recoñece que non puido comprobar que acollera na súa casa a Humberto Solleiro (xa fusilado) e a súa dona, nin que cotizase para o Socorro Rojo; tampouco puido atribuírlle pertenza á masonería (unha das súas teimas) pero si ao Rotary Club de Vigo. Neste senso, non deixou de relacionar no informe as ligazóns que, ao seu xuízo, presentaban ambas organizacións pois destaca que os rotarios eran unha sociedade condenada pola Igrexa Católica en diversas pastorais de bispos 

que la consideran secta de la masonería, en plan aristocrático y a la que los Masones Universales tienen declarada su protección por las coincidencias con su credo izquierdista y revolucionario, aparte de que está considerado que un ochenta por ciento de los afiliados “rotarios” son también masones.

Un detalle importante no informe era a relación de bens do denunciado.

O escrito que Felipe Sánchez envía, o 26 de decembro de 1936, ao xeneral xefe da 8ª división e que contén a denuncia do “Rabioso”, engade un parágrafo no que, pola súa parte, afirma que a opinión pública era moi rigorosa con De la Gándara a quen lle atribuía “actividades que concuerdan y aún acentúan el informe que tengo el honor de transcribirle.” Estas razóns valéranlle ao comandante militar para detelo e imporlle unha sanción de 5000 pesetas.

Ángel de la Gándara tiña os suficientes apoios para que o xeneral Aranda, xefe militar da 8ª rexión, o recibira para desmentir as acusacións, cousa na que tamén se ratifica por escrito.

A Cayetano Bastida impóñenlle unha multa de vinte e cinco mil pesetas para “el fondo de Abastecimiento del Ejército Salvador”. Tampouco queda calado Cayetano e fai valer a súa condición de “Patriota y de verdadero afecto al Régimen y movimiento del Ejército Glorioso Salvador de España, la que desea con todo el entusiasmo llegue a ser una, grande e Imperial”, como manifesta na reclamación ao xeneral xefe datada no 16 de febreiro de 1937. Lembra tamén a súa condición de católico, doante a varias congregacións relixiosas, adherido ao Bloque Nacional de Calvo Sotelo, contribuínte a todas as subscricións para os sublevados, etc.

En relación coa foto do banquete, manifesta que a celebración non tiña carácter separatista e que Santiago Apóstol era patrón de España, o banquete fora un acto de expansión alleo á política e el nunca estivera afiliado ao partido galeguista.

Dirixe tamén un escrito ao “Rabioso” no que se queixa por estar detido por figurar na foto e aduce que se fixera con motivo dunha festa pública,

fiesta de exaltación de Galicia, pero no de una Galicia separatista y mezquina, sino de una Galicia unida a toda España, una más en el conjunto de nuestra unidad nacional

 lémbralle tamén a súa condición de membro da Guardia Cívica viguesa así como as doazóns feitas para o exército e as forzas de seguridade.

Pero Francisco González “O Rabioso”, xa ascendido a capitán, contraataca cun informe no que afirma que se comprobou, sen lugar a dúbidas, a asistencia de Bastida, como afiliado, a reunións do partido galeguista e que, segundo o cobrador, pagara os recibos ata o de xullo do 36; aparte de consideralo “amoral” por unhas vendas de bens en Cacabelos, afirma que estivera afiliado ao Partido de Derechas (sic) satisfacendo unha cota dunha peseta (“en el Galleguista pagaba 2”) e cos recibos a outro nome por non prexudicar o negocio; en suma, dá a entender que era un caso de dobre militancia interesada.

As influencias e argumentos de Bastida puideron máis que a opinión do capitán da Guardia Civil e do comandante militar da cidade pois, con data do 13 de marzo de 1937, o xeneral Antonio Aranda considera que a conduta política de Cayetano quedaba esclarecida como dunha persoa que 

ni antes ni después del Glorioso Movimiento Nacional hizo oposición a las ideas que defiende, antes al contrario colaboró en él; acuerdo dejar sin efecto la sanción de 25000 pesetas que le impuso la Comandancia Militar de Vigo y por ende las retenciones o embargos practicadas para su aseguramiento.

"Paseo" dun preso.

Non pode dicirse que os seus antecedentes fosen inmellorables: sancionado con 75 pesetas por “maleante” no ano 1928, cando residía en Tui; detido no 35 cando se dispoñía a roubar nun comercio da rúa Sarmiento, polo que foi xulgado e multado con 500 pesetas; en marzo do 36 tamén o deteñen por roubo de roupa á veciña de Lérez Peregrina Almón; en abril do mesmo ano préndeno por roubo de bicicletas en Marín, Pontevedra e Vilagarcía para vendelas en Redondela; tamén tiña unha denuncia do panadeiro Melchor Antelo por ameazas e malos tratos. No aspecto político non constaba con antecedentes e non estaba afiliado a partido político ou sindicato; tiña 22 anos, traballara de panadeiro e vivía en Pontevedra aínda que era nativo da parroquia de san Roque en Vilagarcía.

Chamábase Sebastián Fernández Turnes (nalgún documento aparece como Turner) e estaba preso no cárcere provincial por furto.

O día 9 de agosto de 1936, ás doce menos cuarto da mañá, as tropas do polígono de tiro naval Janer de Marín desfilaban por diante do cárcere, moita xente acompañábaas dando vivas a España e ao exército. Sebastían achegouse a unha ventá e empezou a dar gritos de ¡Muera España!, ¡Viva el comunismo!, ¡Viva Rusia!, ¡Muera el ejército!, ¡Muera el fascio!, ¡Desgraciados!, ¡Hijos de puta!, causando o conseguinte alboroto e congregándose a multitude fronte ao cárcere. Cando o garda de servizo lle chama á atención, vólvese contra el e, de forma descomposta, contéstalle que el non pode ver esas cousas.

Aínda que Sebastián nega os feitos, varios compañeiros presos confírmanos. Nun xuízo sumarísimo por proferir gritos subversivos celebrado o 21 de agosto de 1936 foi condenado a seis anos de prisión.

O 23 de agosto, o comandante militar ordena ao delegado de orde pública que o trasladen ao cárcere de Caldas de Reis debido aos alborotos que causa no cárcere provincial. Ao día seguinte, o gobernador civil e delegado de orde pública, Ricardo Macarrón, dá conta de que foi informado polo xefe accidental da comandancia da Guardia Civil (comandante Velarde) que, ao ser trasladado a Caldas por un garda e polo “cívico” Víctor Lis,

el coche que los conducía tuvo un pinchazo en una rueda a los 5 kilómetros de esta Capital, lo que obligó a detener el vehículo, y uno de los conductores auxiliar en su faena al conductor del coche, circunstancia que aprovechó el preso para intentar la fuga, emprendiendo veloz carrera y tratando de ganar un camino que apartaba de la misma, momento en que los guardias dando repetidamente las voces de “Alto” le dispararon sus armas recogiéndole herido y retornando a Pontevedra con propósito de ingresarlo en la nueva Policlínica de Urgencia, lo que no efectuaron por haber fallecido durante el trayecto de regreso, y en su vista le llevaron al Depósito Municipal del cementerio de San Mauro en donde fué depositado el cadáver.

O informe era o tantas veces repetido xustificante da aplicación da “lei de fugas”. A autopsia confirma a excepcional puntería do garda Domiciano e do alférez Lis: dúas das feridas eran mortais de necesidade, unha con entrada por detrás da orella esquerda con saída de masa encefálica e outra pola rexión escapular, penetrante no tórax e que atravesaba o pulmón, mediastino e aorta.

Ansias de liberdade. Fuga en Camposancos.

            Adicado a Xulio Leal, que ten Asturias nun recuncho do seu corazón.

Febreiro de 1938. No colexio dos xesuítas de Camposancos (A Guarda) está instalado un campo de concentración, nel están prisioneiros moitos asturianos que prenderon logo da caída da fronte naquela rexión. O comandante militar do campo era o capitán de infantería retirado Antonio Fontenla. A vixilancia exterior está a cargo dun destacamento do rexemento de Infantería Mérida número 35; os efectivos son: un alférez, seis sarxentos (catro son cabos habilitados para sarxentos e dous sarxentos provisionais), catorce cabos e noventa e seis soldados. O servizo de garda estaba composto por un sarxento, 2 cabos e 20 soldados e, ademais, cun servizo de retén de reforzo que formaban un cabo e cinco soldados. En todo o perímetro do campo había nove postos de sentinela que se ampliaban con dous máis pola noite.

Dentro do campo, a vixilancia dependía dun xefe e dun subxefe da Falange de Vigo que tiñan ao seu cargo unha forza de 17 falanxistas procedentes das aldeas da zona. Estes falanxistas relevábanse cada oito días, vestían de paisano e o único distintivo era o gorro falanxista. As ordes da comandancia militar para este servizo de vixilancia interior eran: a) Dividir os prisioneiros en grupos de 200, ao coidado de tres falanxistas que pasarían lista de diana e de retreta. b) A forza estaría distribuída , por parellas, entre os reclusos e deberían estar atentos ás conversacións que mantiñan. c) Non debería saír ningún prisioneiro sen escolta para o servizo de limpeza. A orde tamén trataba outros puntos e lembraba que este servizo

se considera al frente de rebeldes y sediciosos, deberá prestarse como si estuvieran al frente del enemigo y con arreglo a esa gravedad se aplicará el Código de Justicia Militar (orde do 11-4-1937).

As veces nas que os presos saían ao exterior, con motivo de levar o lixo ou para tomar un baño na praia, ían vixiados debidamente e facíanse os correspondentes recontos.

Polo anterior, non parecía fácil que os intentos de fuga tiveran éxito pero foron varios os que se levaron a cabo. O máis importante foi o efectuado o dez de febreiro de 1938; aquel día fugáronse doce presos asturianos. Un dos organizadores parece ser que fora Casildo Rodríguez Álvarez e o método foi moi sinxelo: aproveitando que os falanxistas do servizo de vixilancia interior só se distinguían polo seu gorro, deron en confeccionar gorros falanxistas aproveitando a tela de mahón azul dos “monos” e a vermella que quitaban das colchonetas. Facendo gala do maior sangue frío, saíron ao exterior pola porta principal pasando por tres postos de sentinela, sen que os militares de garda sospeitaran o máis mínimo, pois tomáranos polos falanxistas que saían para o pobo.

Ao non atopar  un recluso chamado para unha xestión, nun primeiro momento coidaron que estaría nalgún lugar do interior, xa que era habitual que, ás veces, non se localizasen debido á dispersión polo recinto; fixeron repetidos recontos ao día seguinte e, o día 12, confirmaron que faltaban 12 internos. Pasaron aviso aos postos da Guardia Civil e deron parte ao gobernador militar da provincia. Logo de revisar o recinto, non atoparon sinais de que escalaran os muros nin acharon portas forzadas, o servizo de garda non notara nada anormal polo que empezaron a sospeitar que saíran camuflados de falanxistas; contribuíu tamén o feito de atopar un gorro de falanxista dos que confeccionaran.

Os fugados eran: Antonio Valle Rodríguez, carpinteiro, domiciliado en Xixón e afiliados á CNT; Raúl Menéndez Rodríguez, xornaleiro, domiciliado en Salas, soldado do Batallón Gorka 230; Baldomero Villabona García, de Somió, FUE, fora capitán do Batallón Méjico 252; Casildo Rodríguez Álvarez, mariñeiro, de Soto del Barco; José Rodríguez Fernández, fillo de Casildo; Benito Iglesias Fernández, industrial, natural de Ribadeo e domiciliado en Castrillón, capitán do Batallón Pablo Iglesias 251, socialista, considerado “individuo peligrosísimo y de pésimos antecedentes”; Américo Gómez Carro, fontaneiro, natural de Coruña, miliciano do Batallón Galicia 19, CNT; Juan Antonio Fernández Pérez, labrador, domiciliado en Castrillón, tamén considerado extremista moi perigoso; Francisco Caiñas López, cociñeiro, natural de Navia e domiciliado en Xixón; Nicanor Braga Ordóñez, mineiro, natural de Sama de Langreo, capitán do Batallón de Blindados, CNT; Olegario Braga Villa, mecánico, de San Miguel de Lara, capitán do Batallón Higinio Carrocera, pertencía as “Juventudes Libertarias Comunistas” e Francisco Álvarez Menéndez, ascensorista, CNT.

O destino que tiveron foi, na maioría dos casos, tráxico; algúns foron detidos por patrullas de falanxistas e gardas civís nos días inmediatos e foron interrogados; todos manifestaron que se fugaran de xeito independente, pois sabían que se recoñecían que  organizaran a fuga en grupo agravarían, aínda máis, a súa situación. Cando foi interrogado Juan Antonio Fernández polo motivo da fuga contestou: “por ansias de libertad”. No verán de 1938 actuou en Camposancos o Tribunal Militar Permanente nº 1, presidido polo comandante Luis de Vicente Sasiain, vello coñecido nas terras pontevedresas. Este tribunal desprazouse de Xixón para xulgar os asturianos presos. Entre os capturados foron condenados a morte Casildo Rodríguez (fusilado nos malecóns de Monte Porreiro o 2-7-38), Benito Iglesias e Juan Antonio Fernández; Américo Gómez e José Rodríguez condenados a reclusión perpetua. Francisco Álvarez, Nicanor Braga, Francisco Caiñas e Baldomero Villabona foron localizados por falanxistas en Ponteareas e “paseados”. Dos tres restantes non coñecemos o seu destino.