Censura de prensa.

Aínda que para grande parte da poboación o Ministerio de Información e Turismo estea asociado á construción de paradores ou ao slogan de “España es diferente”, a función máis importante que tivo foi a de ser un verdadeiro ministerio de propaganda. Unha das súas funcións era a recollida de información sobre as opinións da poboación; a finalidade era un enfoque máis preciso da política propagandística do réxime e proporcionar orientación para exercer un maior control a través da “información” facilitada por os medios e outros canais. Esta recollida facíase a través de diferentes instancias, entre elas o Servicio Español de Auscultación de la Opinión Pública; estaba encadrado orixinalmente na Vicesecretaría de Educación Popular, adscrita á Secretaría General del Movimiento e transferida, no ano 1945, ao Ministerio de Educación Nacional. Coa creación do Ministerio de Información e Turismo (1951) intégrase na Dirección General de Prensa.

A censura de publicacións (libros, folletos, anuncios, cancións, películas...) tamén era da súa competencia, así como a da prensa e radio. En relación cos medios de comunicación, elaboraba unha especie de “argumentarios”, denominados Documenta, que se remitían aos xornais para ser utilizados como base da información que debían utilizar sobre determinados temas. Así, o 17 de novembro de 1952, lembrábase a “conveniencia y obligatoriedad de utilizar el DOCUMENTA 258” nas informacións relacionadas coa figura de José Antonio. Tamén lle comunicaban aos directores dos xornais o envío doutro DOCUMENTA sobre Isabel a Católica, con motivo da conmemoración da data na que sinalara no testamento a misión de España en África, 

se ocupará obligatoriamente de ello y destacará de modo general la acción que España ha llevado a cabo y realiza en la colonia de Guinea y Territorios de África Occidental. [...] debiendo destacarse muy preferentemente la labor y realizaciones prácticas de orden moral, cultural, social y económica en nuestras posesiones.

 No ano 1960 ordenábase, mediante o telegrama da Dirección Xeral de Prensa que ilustra este artigo, que non se falase de colonias e adiantábase ao considerado na actualidade como politicamente correcto ao referirse á poboación daqueles territorios.

Non só se prohibían ou mutilaban libros, obras de teatro e cine ou discos; tamén se facía, segundo a conveniencia política do momento, cos anuncios dos libros autorizados. O 10 de novembro de 1952 prohibíase calquera anuncio do libro “Problemas Constitucionales de España” do Duque de Maura “procurando la mayor exactitud y la mayor discreción en lo indicado”. Outras veces sancionábase a xornalistas con suspensión da actividade periodística.

Os xornais debían someter as galeradas a censura previa, feito que tivo a oposición irredutible de José María Castroviejo, director do falanxista El Pueblo Gallego; foron soados os enfrontamentos entre Castroviejo e o subdelegado en Vigo, tamén pola postura contraria de Castroviejo á prohibición do galego. Era obrigatorio someter ao xuízo do subdelegado do ministerio en Vigo calquera tema a tratar nos xornais, deste modo 

previo cambio de impresiones pueden amoldarse a la necesidad actual comentarios que de otro modo pueden ser objeto de sanción por el mero hecho de publicarlos sin consulta previa (Comunicación ao director da revista sindical SÁBADO, 5 de abril de 1952.)

A censura determinaba temas prohibidos: un telegrama da superioridade, datado o 28 de maio de 1960, prohibía todo comentario ou información sobre a cesión do palacio de Montjuich á cidade de Barcelona; outro telegrama do director xeral de prensa (1-4-1959) ordena 

Tome buena nota para en lo sucesivo no autorizar la palabra Cuelgamuros referida al monumento del Valle de los Caídos que se designará siempre ya con el Valle de los Caídos o Santa Cruz del Valle de los Caídos.

Nalgún caso custa traballo saber as motivacións dalgúns mandatos; por exemplo, o 1 de decembro de 1952, o delegado, Julián Álvarez Villar, traslada aos directores dos xornais vigueses instrucións da Dirección Xeral de Prensa para 

indicarle que está totalmente prohibido publicar anuncio de granjas que vendan por mil pesetas doce gallinas y ofrecen renta mensual treinta huevos o equivalente sesenta pesetas. Deberán poner en conocimiento de la Subdelegación cualquier anuncio de granja avícola [subliñado no orixinal] que pretenda anunciarse sin conocimiento de la Dirección General de Prensa o Delegaciones.

 Tamén indicaba que os comentarios do partido internacional entre España e Arxentina “deben orientarse con el máximo respeto y simpatía a los jugadores argentinos, su país y el partido en general”. Neste caso, as boas relacións co réxime peronista arxentino parecen xustificar o mandato.

Outras prohibicións tiñan carácter máis local, como a de tratar o tema dos tranvías ou da vivenda, que eran obxecto de críticas polas súas deficiencias na cidade de Vigo; tamén calquera comentario sobre o “hongo”. Neste caso, no ano 1952, houbo un episodio de contrabando de estreptomicina, presuntamente efectuado por un xornalista encargado da información portuaria. Ao parecer adquiría o antibiótico (o “hongo”) a bordo de barcos co pretexto de necesidades médicas duns familiares; dada a repercusión acadada na cidade, determinouse prohibir calquera alusión ao tema.

O mundo do fútbol tampouco está exento destas orientacións; o 28 de marzo de 1952, o Director Xeral faise eco dunha petición da Federación Nacional de Fútbol para que “se omitan en lo posible” unha serie de cuestións: a) Declaracións de xogadores ou directivos que supoñan menosprezo ou axuizamento despectivo do labor dos árbitros (exceptúase a crítica obxectiva feita polos cronistas). B) Novas que supoñan menosprezo cara os organismos da Federación. C)Notas ou comentarios sobre intentos de suborno e D)

En general, cuanto no se ciña a la más concreta información huyéndose siempre del sensacionalismo infundado y de la difusión de noticias que puedan servir determinadas tendencias disgregadoras de la unidad futbolística y menosprecio a la suprema autoridad federativa. 

En fin, unidade e xerarquía ata no fútbol.

Tamén se procura aminorar as influencias estranxeiras. Diante da publicación dunha foto da raíña Isabel II de Inglaterra, con detalles de como se obtivera, comentarios sobre os vestidos e as súas dotes persoais, considérase que a información era obra da oficina de prensa dunha embaixada polo que había que coidar 

no se introduzcan en nuestros periódicos propagandas extranjeras sobre costumbres, personas y hechos que sirvan solamente para difundir esa propaganda. No hay inconveniente en dar alguna fotografía y alguna información sobre tales costumbres o personas, pero hay que tener cuidado con lo que se publica, para que la atención de nuestros lectores no se aparte de los grandes temas nacionales y se vaya por otros caminos.

Hai un caso que se relaciona cun grave suceso ocorrido na praia da Concha o 19 de agosto de 1957. Ese día o barco Azor, no que viaxaba Franco, abordou a motora Santa Cruz, que efectuaba a comunicación entre o porto donostiarra e a illa de Santa Clara, causando cinco mortes; unha delas, Manuela Rozado Barciela, de 20 anos, era pontevedresa. O feito só foi tratado, de modo pouco destacado, pola prensa local que titulaba, en páxinas interiores, “Accidente marítimo en la bahía de la Concha” e destacaba o heroico comportamento da tripulación do Azor. No resto da prensa non se daba ningunha nova do sucedido. Todos os xornais españois, tamén os de Vigo, recibiran o 20 dese mes o seguinte telegrama: “No autorice difusión noticia accidente marítimo entre Azor y una barca de pesca ocurrido en la bahía de San Sebastián”. E así foi como quedaron ocultas esas cinco mortes ata que, fai relativamente pouco tempo, algúns xornais vascos fixéronse eco do sucedido.

Fonte: Arquivo Histórico Provincial de Pontevedra /Delegación Local do Ministerio de Información e Turismo de Vigo. Galiciana Arquivo Dixital de Galicia.