domingo, 29 de marzo de 2020

A festa de san Roque.

Como consecuencia dos sucesos revolucionarios de outubro de 1934 producíronse numerosas detencións, entre elas a do mestre Víctor Fraiz Villanueva, a súa dona Placeres Castellanos Pan e tamén os seus fillos, Vicente e Ramón que, polas súas idades de 14 e 13 anos respectivamente, quedaron en liberdade pero a disposición da autoridade militar. Nesta ocasión non falaremos de Víctor Fraiz, acusado de dirixente do movemento sedicioso, senón dunha historia derivada do rexistro da súa casa e da documentación que alí atoparon. A maior parte estaba relacionada coa Federación de Trabajadores de la Enseñanza, que el presidía; entre os escritos aparecen algunhas cartas de mestres ou familiares nas que daban conta de feitos relacionados coa situación daqueles días.
As autoridades tomaron nota dos nomes dos autores destas cartas e deron ordes de rexistro dos seus domicilios; entre eles estaba o de Antonio Morales Belmonte, antigo mestre da Illa de Arousa, que fora un dos detidos como consecuencia da “implantación del comunismo libertario” naquela localidade. Fora posto en liberdade e tomara posesión do seu novo destino en Almuñecar (Granada), onde residía en novembro de 1934. Debeu ser no rexistro na casa deste mestre onde atoparon un escrito, anterior aos sucesos de outubro de 1934, no que se daba conta dos acordos tomados nunha asemblea da Agrupación Socialista da Illa de Arousa celebrada o 29 de xullo dese ano. O asunto tratado fora a petición de apoio que fixeran a dita agrupación para a celebración da festa de san Roque. O acordo foi o seguinte:
En la Asamblea de hoy se acordó, en vista de la proposición del Presidente a la fiesta de S. Roque, lo siguiente:
1º Si la fiesta es religiosa, oponerse a ella y considerar ofensivo que solicite apoyo a nuestros afiliados.
2º Si la fiesta es popular, entonces debe estar controlada por esta Organización y su programa discutido en Asamblea y que tenga lugar en día que no haya ninguna fiesta religiosa.
Vº Bº El Presidente: Antonio Morales. El Secretario: Luis Bóveda.

domingo, 22 de marzo de 2020

Informes.

Nos consellos de guerra, os informes, principalmente os da Guardia Civil, alcaldía e entidades afíns ao réxime, tiñan unha importancia fundamental; xeralmente, á hora de xulgar tíñase máis en conta a militancia e ideoloxía do acusado que os posibles feitos delitivos que cometera, ou sexa, castigábase máis polo que eran que polo que fixeran. Fronte estes informes pouco contaba o que dixeran as testemuñas propostas pola defensa que, en ocasións, tiñan que soportar as chamadas á orde do fiscal ou do presidente do tribunal por non coincidir con aqueles.
Aínda así son frecuentes as discordancias ou distinta intensidade acusatoria nos emitidos polas propias organizacións do réxime, tampouco faltan as ocasións en que son copias exactas aínda que asinadas por distintas autoridades.
Os da Guardia Civil acostumaban revestirse de tons apocalípticos e destacaban pola súa dureza; non se contiñan á hora de utilizar os cualificativos e xuízos de intención nas informacións que proporcionaban. Palabras como “comunista”, “revolucionario”, “extremistas”, “escopetero”, “antirreligioso” e semellantes son de uso corrente.
Nesta entrada propoñemos un exercicio de comparación entre os informes emitidos sobre un grupo de veciños do concello de Meis polo comandante de posto de Cambados, José Brea, e por outra autoridade pouco sospeitosa: o alcalde e delegado de orde pública Ramón García Sampayo, o “falanxista bo”, en contraposición co seu irmán Manuel, protagonista do magnífico libro “Seique” de Susana Sánchez Aríns, do que falamos noutra entrada.
Para facilitar a comparación entre eles colocámolos de xeito correlativo.
José Villar Otero [informe do alcalde (A)] Afiliado a la Sociedad “La Fraternidad” de Meis, compenetrado con el programa ideológico de la misma. Hacía propaganda activa en ese sentido y fué el que condujo el coche el día 20 de Julio de 1936 en que iban otros asociados a dicha agrupación a Pontevedra, regresando sin llegar a la capital.
[informe da Guardia Civil (GC)] Se hallaba afiliado a una organización comunista denominda “La Fraternidad de Meis” siendo propagandista de este ideal. El dia 20 de Julio del año anterior, actuó intensamente contra el movimiento salvador, conduciendo extremistas en un omnibus de su propiedad desde Meis a Pontevedra y viceversa. También fué visto en casa de su convecino Rosendo Rodríguez Ares, cargando cartuchos de escopeta para los revolucionarios que mas tarde fueron a la Capital, para ponerse a las Ordenes del Gobernador Civil, trabajando con entusiasmo en pro de la causa marxista. Siendo de buena conducta moral y privada.
Amando Romero López. [A] Según rumores públicos parece que era de ideal comunista y en ese sentido hacía propaganda activa para adquirir adeptos, habiendo concurrido el dia 20 de Julio a Pontevedra con armas.
[GC] Observa dudosa conducta moral y privada. También se hallaba afiliado a la misma organización comunista, por la que demostraba mucho entusiasmo. El 20 de Julio, fue armado como escopetero a la Capital para actuar contra el movimiento militar, tardando tres días en regresar a su domicilio. Actualmente se encuentra en América.
Manuel Barros Torres. [A] Es de ideología izquierdista en pro de cuyas ideas hacía activa propaganda, era antirreligioso y concurrió con armas a Pontevedra el día 20 de Julio, siendo afiliado a la Sociedad “La Fraternidad” de Meis.
[GC] Observa buena conducta moral y privada. Pertenecía igualmente a la Sociedad llamada “La Fraternidad de Obreros Agricultores de Meis”. Se le advertían ideas extremistas y era gran propagandista de las Izquierdas. También era antirreligioso y el 20 de Julio actuó contra el movimiento Nacional.
Marcial Chantada Barros. [A] [...] era de ideología comunista, propagandista activo, desempeñaba el cargo de 1º Teniente Alcalde de este Ayuntamiento y concurrió con armas el día 20 de Julio a Pontevedra regresando sin haber llegado a la capital.
[GC] [...] Actuó intensamente en favor de las izquierdas y ultimamente como elemento del Frente Popular, ejercía el cargo de Teniente Alcalde del Ayuntamiento de Meis representando dicha política. Al iniciarse el movimiento salvador, si bien no marchó a la capital, se reunió en el Mosteiro con los demás extremistas haciendo causa común con los mismos.
Benito Güimil Prado. [A] Como dueño de un pequeño comercio y amenazado con el boicot por sus convecinos se afilió a la Sociedad “La Fraternidad” de Meis. Sin embargo el día 20 de Julio concurrió con armas a Pontevedra ignorando si esto fué voluntario o forzoso.
[GC] [...] Profesa Ideas extremistas y el 20 de Julio de 1936, marchó a Pontevedra armado de una escopeta para actuar contra el Glorioso Movimiento Nacional, volviéndose desde Alba al enterarse de la declaración del Estado de Guerra.
Manuel Rodríguez Alfonso. [A] Es de ideología izquierdista, estaba afiliado a la C.N.T. y que formó parte de los que actuaron en la requisa de armas, esto según rumores.
[GC] Pertenecía al Frente Popular y el 20 de Julio se reunió en Meis con los revolucionarios, marchando desde este punto al Establecimiento del vecino de Puente-Arnelas José Lede Fontenla donde adquirió cartuchería para escopeta, pólvora y perdigón para la carga de cartuchos; todo ello para ser empleado contra las fuerzas que iniciaron el Glorioso Movimiento Nacional. Por este hecho le ha sido instruída la correspondiente causa por la autoridad Militar siendole sobreseída.
Continúan os informes sobre as seguintes persoas: Serafín Mosteiro, José Vidal Fernández, José Rivas Pérez “Covelo”, Domingo Sartal Pazos, Rogelio Outeda Iglesias, Eduardo Mougán, Camilo Abal López, Avelino Maquieira Rodiño, Peregrino Serantes Arcos, Vicente Rivas e José Benito Vidal Abal.

lunes, 16 de marzo de 2020

Defensa do Ven:.H:. "Fermín Galán"

Fai doce anos falamos aquí do mestre e grao 3 da masonería Manuel Guillán Abalo “Fermín Galán”, fai sete volvemos a tratar dalgúns aspectos da súa vida. Nesta ocasión volvemos sobre o incidente que tivera co inspector José Gabaldón Navarro e aproveitamos para reproducir a comunicación que a Loxa Helenes número 7 dirixiu, o 16 de xullo de 1933, á loxa ourensá Constancia número 13 comunicando os feitos e solicitando apoio para o mestre.
Lembremos o sucedido no mes de maio de 1933: Manuel Guillán, mestre cursillista do 31 en Poio, atopou na pontevedresa praza da Constitución a José Gabaldón Navarro e agrediuno, como consecuencia detivérono e levárono á comisaría. Alega na súa defensa o comportamento vexatorio que o inspector tivera coa súa dona, Josefa Agulló, mestra de Xustáns, nunha visita de inspección a dita escola. José Gabaldón era moi coñecido en Pontevedra e estaba emparentado cunha familia de empresarios do calzado: os Melero; logo do golpe militar sería sancionado con seis meses de suspensión de emprego e soldo.
Con motivo do incidente, o 23 de maio reuniuse, en sesión extraordinaria, o consello provincial de primeiro ensino para tratar o asunto. Na reunión, a profesora da Normal Ernestina Otero, presidenta do organismo, propuxo que se adoptara unha resolución en harmonía coa gravidade da falta. O inspector xefe Pedro Caselles dou conta dos acordos da xunta de inspectores e pide a cesantía do mestre, proposta que se acorda por unanimidade; ademais pide que non poida desempeñar escolas con carácter interino na provincia. Tamén se acordou abrir expediente para pescudar o sucedido na visita do inspector á escola de Xustáns, o propio Caselles sería o instrutor.
O acordo do organismo non sentou nada ben aos partidarios de Guillán e a loxa da que era membro leva a cabo unha serie de actuacións encamiñadas a defendelo. Transcribo o escrito que se atopa no arquivo de Salamanca (728-A. Nº 3. CDMH)
A L:. G:. D:. G:. A:.D:. U:.
LIBERTAD::IGUALDAD::FRATERNIDAD
La Resp:. Log:. HELENES Nº 7 de la Federación de la Gr:. Log:. Reg:. del Noroeste de España.
Envía
a la Resp:. Log:. Constancia nº 13 Orense
S:.F:.U:.
Wall:. De Pontevedra a los 16 días de julio de 1933
Ven:. Maest:. y QQ:. HH:.
Al Q:. H:. de este Tall:. Manuel Guillán Abalo gr:. 3º, cuya profesión en el mundo profano es la de Maestro Nacional, el Consejo provincial de 1ª Enseñanza, integrado en su mayoría por elementos reaccionarios le ha suspendido en su cargo de maestro interino de la escuela nacional de San Salvador de Poyo (Pontevedra), por las siguientes causas:
El Inspector de 1ª Enseñanza D. José Gabaldón Navarro verificó una visita el día 18 de mayo último a la escuela de niñas de Justanes, Ayuntamiento de Puente Caldelas desempeñada por la esposa de nuestro citado H:. y durante la visita la atropelló y vejó de palabra y más tarde le hizo insinuaciones que la dignidad de la aludida rechazó indignada volviendo entonces a usar de tonos violentos amenazándola con un expediente, un próximo castigo, etc.
La esposa de nuestro H:. denunció el hecho a la Jefatura de la Inspección, sin que hasta hoy hubiese dado resultado alguno.
Nuestro H:., inesperadamente, se encontró el domingo día 21 del mencionado mayo en una calle de Pontevedra al expresado Inspector y entonces no siendo capaz de contener la justa indignación que contra el mismo tenía, le abofeteó.
No es Inspector de la zona de nuestro H:. por no pertenecer la escuela que este regentaba a la zona de inspección del referido. No le agredió como maestro a Inspector puesto que lo hizo en su calidad de esposo por las ofensas inferidas a su compañera. Fue en un día festivo y por lo tanto no se podía alegar que dicho Inspector estuviese en comisión de servicio.
A pesar de todo lo anterior, el Consejo provincial sin oir al Q:. H:. le destituyó fulminantemente de la escuela que desempeñaba y al propio tiempo le denunció al Juzgado de Instrucción por atentado contra una autoridad no siendo en realidad más que una simple falta.
El H:. solicitó del mismo Consejo la reposición, que le fue denegada y ahora recurre ante la Dirección General de la 1ª Enseñanza con el mismo objeto.
Es preciso que todos los Tall:. Regionales tomen interés porque resplandezca la Justicia y se castigue al Inspector por su provervial (sic) incorrección de la cual hace gala sobre todo cuando como Inspector visita a maestros y además por la falta de moralidad que la opinión pública le achaca y de la cual este caso es una palpable demostración.
Además es de necesidad que también auxiliemos al H:. con nuestro apoyo ante las autoridades de 1ª Enseñanza pues no se trata más que de un caso de hostilidad de un organismo en que predominan elementos reaccionarios contra un maestro de reconocido carácter laico.
Este Tall:. En Ten:. ordinaria celebrada el 13 del actual acordó a propuesta de la Cam:. de MM:. Solicitar el apoyo de los Tall:. Regionales a fin de que se dirijan a la GR:. Log:. Reg:. del NOR:. apoyando la petición que en tal sentido dirimos (sic) y que emprendais en el mundo profano una activa campaña acudiendo incluso a la prensa para evitar que los saboteadores de la Libertad y la Justicia continúen formando parte de dicho Consejo provincial.
Os suplicamos que os dirijais con la mayor urgencia a fin de que con tiempo oportuno llegue vuestra la recomendación y atajar la persecución del Ven:. H:. manuel (sic) Guillán Abalo.
Recibid Ven:. Maest:. y QQ:. HH:. el 3X3 abrazo fraternal que por nuestro conducto los Oobr:. de este Tall:. os envían.
Asina o venerable mestre Ives Delage (Joaquín Maquieira) e o secretario Hermes (Federico Selgas?)
Nota: Os tres puntos son unha abreviatura nos escritos masónicos, así: Ven:. (Venerable), QQ:. (Queridos), H:. (Hermano), Tall:. (Taller), Ten:. (Tenida), Cam:. (Cámara), MM:. (Masones), gr:. (grado), Log:. (Logia) son algunhas das que aquí aparecen.