jueves, 27 de agosto de 2009

Resistentes (I)



Hai uns días o amigo Carlos Solla, no seu interesantísimo blog O embigo do becho, contábanos en "UHP, conto calado" a reacción duns veciños de Cerdedo fronte a uns requetés; a lectura do mesmo doume a idea de dar a coñecer, de cando en vez, actitudes, feitos, etc. que, nos anos do medo, significaron, en maior ou menor grao, posturas de oposición ao réxime franquista.
Lendo o nº 24 (1943) do Boletín de Educación da inspección de 1º ensino de Pontevedra, atopei un artigo do oficial instrutor xefe, Fernando Ávila Gallego, que fala do encadramento no Frente de Juventudes do alumnado das escolas primarias. Non en forma de tumulto, como no caso relatado por Carlos, pero si dun xeito de resistencia pasiva, translúcese a oposición de moitos pais e mestres á obrigatoriedade de que todo o alumnado matriculado nas escolas primarias se afiliase á organización xuvenil falanxista.
Como recorda o camarada Ávila, a lei fundacional do Frente de Juventudes (BOE 7/12/1940), no seu artigo 10, establecía taxativamente: Todos los alumnos de los Centros de Primera y Segunda Enseñanza, Oficial y privada, forman parte del Frente de Juventudes.
A continuación transcribo algúns parágrafos do citado escrito; coido que sobran os comentarios:
La mayor parte de los Maestros han cumplido ya, o están cumpliendo, lo ordenado por la Ley fundacional del Frente de Juventudes; pero hay algunos que aún no han empezado esta labor y quiero hoy significarles la necesidad de cumplirla en toda su extensión. No caben disculpas: todo alumno que reciba enseñanza primaria queda obligado a suscribir el boletín de encuadramiento en el Frente de Juventudes; la oposición del padre no debe ser obstáculo para el Maestro, como tampoco debe serlo la disculpa que algunos ponen de: “que al encargarse de encuadrar a los alumnos y darles las enseñanzas propias del Frente de Juventudes, SE ENFRENTAN [maiúsculas no orixinal] con el pueblo, o con determinados elementos del mismo”.
El Maestro se encuentra ante una Orden, emanada de la más alta Magistratura de nuestro Estado y ha de cumplirla, pese a quien pese, no hemos de olvidar que nos encontramos en un período revolucionario y que “la revolución es tarea de una minoría inasequible al desaliento”. Es necesario hacer ver a esos padres reacios, que al oponerse al encuadramiento de sus hijos en el Frente de Juventudes, se declaran en rebeldía ante el cumplimiento de una ley dictada por nuestro Caudillo; que quien tal hace, es enemigo de Franco, y, por consiguiente, enemigo de España, postura que nosotros no podemos tolerar y que será sancionada debidamente por quienes corresponda. Esperamos que sean comprendidos nuestros propósitos, y evitada toda ocasión, siempre dolorosa, de proceder enérgicamente con quienes nos combatan.

O artigo remata cunha referencia ao horario das ensinanzas do Frente de Juventudes e que era, semanalmente, o seguinte: 2 horas para Educación Física, 2 horas a Educación Premilitar e 1 hora e media para Educación Política.

lunes, 17 de agosto de 2009

Albino Sánchez Leiro "O Perrita"

...vestido con zapatos negros, traje azul marino, camisa blanca y calcetines negros
Así é como se describe o vestiario do cadáver doutra das vítimas fusiladas no km 1 da Avda de Bos Aires (¿Cando deixaremos de utilizar o incorrecto Avda do Uruguai?), o día 17 de abril de 1937. Era un fontaneiro-follalateiro da zona do Burgo, xa na parroquia de Lérez (J.B. Andrade 102), chamado Albino Sánchez Leiro “O Perrita”. Fora detido o 11 de setembro do 36, logo de andar fuxido polos arredores da capital. Ao longo deste mes de setembro, hai constancia de diversas declaracións súas que “ hace espontaneamente” e nas que relata feitos sucedidos no goberno civil nos momentos do golpe militar e relaciona unha serie de persoas que
han tomado parte activa en contra de la acción del Ejército español, como asimismo denuncia la propsición (sic) que en determinada ocasión se le hizo para que atentase contra la vida del comandante señor Vila.
En relación con esto último, conta que, despois do 16 de febreiro do 36, no Centro Obrero, Manuel Corbacho (Manuel Gómez Corbacho), Antonio Fandiño e Amoedo (Manuel Amoedo Nogueira), informanlle de que tiñan planeado o asasinato do comandante Vila e lle ofertan cincocentas pesetas para que os acompañase; como se negara, foi ameazado para que non denunciase os feitos; tamén informa da composición do “Radio del Partido Comunista” sendo os membros do secretariado: Manuel Ruibal, Corbacho, Manuel Martínez e Manuel Villaverde. O 17 de decembro, no xulgado militar, desdíse das anteriores declaracións e remata afirmando:
Hace constar que si declaró falsamente lo que queda rectificado fue porque le amedrentaron en la comisaría de esta Capital diciéndole que si no contestaba afirmativamente cuanto le fuera preguntado, Mirón [coñecido e temido compoñente da Garda Cívica] le daría una paliza.
As declaracións dalgún veciño afirmando que o vira con armas o 20 de xullo xunto ao cuartel de Asalto no Burgo, e os informes de conduta desfavorables, agravan a súa situación. Vexamos uns parágrafos do informe da Comisaría de Vigilancia:
individuo peligroso que intervenía de manera activa ejerciendo coacción violenta y amenazadora en cuantos conflictos y boycots planteaba en esta Capital el elemento obrero sindicado; está considerado como uno de los elementos de acción más decidida y peligrosa; prestó y puso su actividad contra el Movimiento nacional de julio último y el día 20 del citado mes fue de los que permanecieron en el gobierno civil donde se proveyó de armas...
Era de ideoloxía comunista. Procesado na causa 115/37, é acusado de rebelión militar. O xuízo celébrase o 17-2-37 sendo o seu defensor o alférez de artillería Feliciano Gómez. A súa liña de defensa foi manifestar a falla de formación do seu defendido o que o facía influenciable.
...estos desgraciados Sánchez y Fariña, sin instrucción, lanzados por unas doctrinas que no comprendían y que les inculcaron unos cuantos dirigentes, casi siempre por su inconsciencia, irresponsables, estos procesados son los verdaderos tipos del delincuente de ocasión, merecedores de una mayor benevolencia al ser juzgados [...] Albino Sánchez es un desgraciado analfabeto esclavo de su propia ignorancia [...] ¡ Piedad para esas mujeres y esas madres que esperan el fallo del Tribunal con la esperanza puesta en esa benevolencia!.
Logo da condena a morte, o defensor pide o indulto afirmando que
...deja en la mayor de las miserias a una madre anciana que cuenta con otro hijo incorporado a nuestro glorioso Movimiento y que pelea en las filas de la Legión.
Xunto con varios compañeiros é fusilado ás sete da mañá do 17-4-37, logo de casar, antes de entrar en capela no cuartel dos cívicos, con Carmen Casalderrey Dios, coa que tiña 2 fillos. Recibe tres feridas por arma de fogo no tórax, figurando na partida 82 do Rexistro Civil como causa da morte colapso cardiaco. Recibe sepultura en San Amaro e, a día de hoxe, repousa no cemiterio de Lérez.

sábado, 8 de agosto de 2009

Documentos para a historia de Poio (1936-1939)


Fai algúns meses, neste blog, facía votos para a pronta publicación do libro que o compañeiro Andrés Dacosta estaba preparando, sobre a historia de Poio nos anos inmediatamente posteriores ao golpe militar franquista.
Días atrás asistimos a un acto, no Casal de Ferreirós, no que se presentou dito libro, co título de : Documentos para a Historia de Poio (1936-1942), editado por Alén Miño Edicións.
As persoas que traballamos na investigación deste período, sabemos das dificultades de todo tipo que se nos presentan e do perigo de incorrer en erros, por desgracia presentes nalgunhas publicacións, como a frivolidade interpretativa, o seguidismo acrítico- cando non copia descarada- doutros autores, as posturas maniqueas e partidistas, etc.
Lonxe do anterior, Andrés Dacosta opta polo rigor metodolóxico e a utilización axeitada das fontes. Preséntanos un corpus documental sobre Poio e as súas xentes neste período de sete anos, no que a presencia do autor só se nos fai visible para contextualizar ou precisar cada un dos documentos. Non é, polo tanto, un relato divulgativo da época – animo ao autor a facelo – senón un conxunto documental que servirá para suscitar variadas liñas de investigación: a mecánica da represión, a moralidade, os informes de conduta, a Guardia Cívica, o papel da muller...
Para os que compartimos liñas de traballo con Andrés, foi un día de ledicia a publicación deste libro que ven a cubrir unha lagoa na investigación nesta comarca.