domingo, 24 de junio de 2018

O "Rabioso" en Tui.

        
  Adicado aos amigos e amigas de Levada Libre que sempre   fan de Tui unha terra para sentirse a gosto.
Nunha folga de solidariedade en Tui, prodúcese unha explosión e incendio no establecemento de Modesto R. Conde a quen os traballadores consideran “cristero”. Este e outros sucesos serven para que o responsable da Guardia Civil en Tui, o tenente Francisco González Rodríguez “O Rabioso” dea renda solta ás súas actuacións represoras contra o mundo sindical tudense e, especialmente, contra os membros máis destacados das súas agrupacións nas que preponderancia da CNT era total.
Sucédense unha serie de rexistros, detencións, utilización de confidentes para amañar testemuños, etc; isto dá lugar a que se expoñan ao gobernador civil, Ángel del Castillo, unha serie de queixas sobre a actuación do “Rabioso” e ao mesmo tempo, dende o semanario Solidaridad Obrera, órgano da anarquista Confederación Regional Galaica, dáselle voz aos represaliados da cidade.
O 16 de xullo de 1932, baixo o título de “La represión en Tuy” descríbese a situación:
Tuy está en manos de una gentuza indeseable. Un bicho con todas las características de una alimaña, es dueño de la población. Un ser degenerado, inmoral, con todos los antecedentes por haber estado en presidio, es el encargado de señalar a las personas que puedan ser un estorbo al caciquismo para enviarlas luego a la cárcel. [...] Porque un gobernador que sienta la dignidad del poder civil no tolera los desmanes del teniente de la guardia civil que cree que Tuy es un trozo de África. [...] es indispensable que cese el teniente de la guardia civil y que ese pingajo de hombre llamado “Papaluces” deje de ofender a un pueblo que quiere vivir con arreglo a las leyes de la decencia.
Pero as denuncias máis fortes escríbense no número correspondente á vindeira semana, nun titular a seis columnas: “Frente a una monstruosidad. En Tuy sigue el caciquismo violando los más sagradois derechos de ciudadanía, libertad y justicia. Solidaridad para los aherrojados.”: destacados dirixentes sindicais, encarcerados na prisión de Tui, escriben artigos que poñen na diana ao tenente “Rabioso”. Gumersindo Rodríguez “Santiaguiño”, despois de lembrar os sucesos de Sobredo, dos que afirma que foron obra da “vil canalla caciquil” e dun tenente “neurótico, instrumento ciego al servicio del mal”, arremete contra as actuacións policiais na cidade:
La represión de que somos víctimas los proletarios de Tuy, lejos de atenuarse, aumenta en ferocidad cada día que pasa. La caciquería local coaligada como siempre con curas y cristeros, está vengándose ahora de los disgustos que la clase trabajadora organizada le ha ocasionado en fecha aún reciente. [...] Su domicilio [o do tenente] sigue convertido en ergástula en el que los trabajadores permanecen veinte y cuatro y más horas amontonados como fardos en un pasillo sin luz ni ventilación. Por su cuenta y demostrando una absoluta ausencia de pudor, expulsa a una pobre mujer, encarcela a otras, registra domicilios a discrección (sic) sin mandamientos judiciales, violenta muebles, revuelve y lo husmea todo.
Manifesta que son 46 os obreiros detidos e cualifica as actuacións do “Rabioso” de atropelos incualificables e sadismo indignante. Remata afirmando que os traballadores tudenses están á mercede de “obscurantistas y ultramontanos” pero iso non lles asusta porque, coa solidariedade de “nuestros hermanos de la región”, sairán desta proba coa fronte alta.
Tamén escribe nese número Dalmacio Bragado, quen fora detido en Vigo debido ás acusacións dun confidente que asegurou telo visto en Tui nos días dos sucesos; fora trasladado a Tui por unha parella aos que cualifica de “Archibeneméritos” e estaba preso na cidade.
¿ No subleva este trato vesánico e indigno? ¡Y aún se nos quiere hablar de justicia, de democracia, de libertad, cuando somos tratados con procedimientos más filibusteros y draconianos que en los tiempos del rey felón! ¡Pobre niña! [referencia á nacente 2ª República] Como te están explotando y prostituyendo los que dicen ser tus adoradores. Pronto, muy pronto sufrirán las consecuencias de su desleal conducta.
Outro preso no cárcere é José A. Riba [ José Adán Rivas?] que escribe un artigo titulado “Tuy contra la opresión”.
Los señoritos del Casino, de la Patronal y de las procesiones, que son siempre las mismas ilustres personas, azuzan a la Guardia Civil, al Juzgado y al obispo como el propietario a su perro.
Critica ao gobernador por prometer que o domicilio do tenente non volvería a converterse máis en cuartel, xulgado e cárcere, cousa que non se cumprira. Volveran a ser detidos o expresidente e o secretario da Federación de Traballadores e levados á casa do tenente para ser interrogados, este recíbeos dicíndolles que observasen como é el quen manda en Tui pois todas as queixas ao gobernador lle servían “para limpiar sus espuelas”. Lembra que en Tui xa se coñece toda a biografía de Francisco González: a actuación en Vigo onde adquirira o alcume do “Rabioso”, en Caldas onde lle puxeran “O Filloas”, etc, e alerta da posibilidade de que un día a Guardia Civil cometese un crime. Se houbese un conflito debido á situación, non se limitaría só aos obreiros pois levantaríase tamén o campo. “Nos hemos solidarizado con Galicia y ahora miramos a Galicia para decirle: ¡Solidaridad!”
As duras críticas non lle sentan nada ben ao tenente da Guardia Civil; aparte as denuncias ao gobernador civil e aos xuíces de instrución de Tui e Coruña, envía á autoridade militar un exemplar de Solidaridad Obrera do 23 de xullo do 1932, por insertarse nel inxurias a oficiais e tropa da Guardia Civil asinados polos anarquistas Gumersindo Rodríguez Costas “Santiaguiño”, panadeiro e presidente da Federación de Traballadores de Tui e os seus contornos e José Adán, secretario xeral da mesma. Acúsaos de infracción da lei de defensa da república pois
el oficial que suscribe y la fuerza a sus órdenes, se ha limitado al cumplimiento del deber hermanado con la afabilidad del trato en cuanto ha sido posible en armonía con lo mandado por las leyes.
O “Rabioso” practicara dilixencias na súa propia casa debido a que, segundo afirma, ao preguntar no cárcere polo anarquista José Alonso, detido por sedición, enterouse que todos os detidos protestaran no patio dicíndolle ao xefe da prisión que só contestaban ao xuíz, ademais o despacho que lle cedera o xefe da garda municipal non reunía as condicións para o sixilo e para a seguridade dos detidos. Sobre o artigo escrito por Gumersindo afirma:
Con toda ironía, que demuestra una vez más su mala condición y espíritu incorregible, siempre en pugna con todo lo que implique orden, autoridad o principio de autoridad, que detesta se ejerza por otro pero en cambio pretende el ejercerla de una manera absorvente (sic) por medio de la Federación de Trabajadores de Tuy.
Non deixa tampouco de lembrar as actuacións que tivera, cando fora destinado a Manresa, nas persecucións de anarquistas. Admite que as mulleres de Tui concentráranse diante da prisión onde estaban os presos “tratando de soliviantar al pueblo en contra de las autoridades y la fuerza y en favor de los detenidos”, como consecuencia, o gobernador expulsara á portuguesa Isolina Celeste Castro, feito denunciado en Solidaridad Obrera.
Entre a documentación achegada figura unha copia manuscrita dunha canción antimilitarista:
Soldado soy de España
que estoy en el cuartel,
estoy avergonzado
de haber entrado en el.
Me han hecho criminal
al darme el uniforme militar.
Al toque de corneta
se forma el batallón
para matar hermanos
de la misma nación.
El toque de diana
que suena en el cuartel
la madre del soldado
llorando está por el.
Madre de mi corazón
yo no soy digno de ti
porque ultrajando a otras madres
te estoy ultrajando a ti.
Un juramento presté
pero no tuvo valor
porque la bandera mía
se llama anarquía y liberación.
Tan solo he de luchar en nombre de la santa libertad.

Tamén adxunta un exemplar, editado a imprenta, do Cancionero revolucionario, editado en Barcelona por Ed. Tierra y Libertad, nel, na páxina 6, aparece unha versión completa e con pequenas variacións da canción anterior, baixo o título de “La canción del soldado”.

martes, 5 de junio de 2018

"...con la gente marinera"

No hay quien pueda,
no hay quien pueda,
con la gente marinera,
marinera, pescadora,
no hay quien pueda, por ahora.
Así empeza unha copla moi popular e coñecida que se canta a miúdo en moitos lugares; menos coñecida é outra versión da copla que se cantaba polos soldados republicanos. Era habitual que, tanto polos golpistas como polos republicanos, se utilizasen cancións populares ás que se lles modificaba a letra para adaptalas á función de darlle ánimos á tropa e outras finalidades propagandísticas. A versión que copiamos a continuación é a que os responsables de prensa e propaganda do exército republicano difundiron co título de “Los marinos de la República”, da que aparecen versións con pequenas diferencias:
No hay quien pueda,
no hay quien pueda,
con la gente marinera,
marinera, luchadora,
que defiende a su bandera.
Si te quieres venir
con nosotros al mar
tendrás que combatir,
tendrás que pelear.
Non faltaba a referencia ao afundimento, por parte dos republicanos, do cruceiro Baleares no mes de marzo de 1938 no combate naval máis importante da guerra. A estrofa é a seguinte:
Y si quieres saber
donde está la Legión,
la tendrás que buscar
en el fondo del mar.
El Baleares salió,
¿dónde está?, ¿dónde está?
Se llevó a la Legión
hacia el fondo del mar.
Por parte dos mandos sublevados sempre se contemplaron con receo as quintas procedentes da Mariña, das que se dubidaba da súa lealdade; aparte do aliñamento da maioría da mariñeiría coa República, a zona costeira tiña moita presencia do sindicalismo, maioritariamente cenetista. Hai moitos feitos que proban o anterior: Faustino García conta no seu diario que, cando estaban na Caixa de Recluta de Pontevedra quintos procedentes da Vilagarcía, Marín, Cangas e outras localidades, contestaban aos gritos de ¡Arriba España! e ¡Viva Franco! que daban os oficiais, con vivas á “Gloriosa Marina”.
Esta expresión unánime, aunque aparentaba no ser subversiva, sí lo era en el fondo, puesto que, además de no secundar su actitud, significaba simpatía al menos hacia la Marina leal, por ser la casi totalidad; y era, al mismo tiempo, una protesta colectiva por llevarnos a formar unidades del Ejército de tierra, siendo todos inscritos de Marina. Así lo han interpretado también ellos, que llegaron a llamarnos “rojos”, por un altavoz que allí tenían instalado para darnos instrucciones y leernos repetidamente los artículos del Código Penal militar que ellos creían nos podrían frenar nuestras aspiraciones.

Tamén na propia documentación militar aparecen referencias a esta desconfianza: nunhas dilixencias previas instruídas no ano 1938 sobre a conduta do soldado Francisco Fresco, de Bamio (Vilagarcía), aparece a denuncia dun tenente da Guardia Civil pontevedresa, destinado ás ordes do Coronel Inspector de los Campos de Concentración de Prisioneros, na que fai constar que se aumentara a escolta para vixilancia dos presos destinados aos Batallóns de Traballadores e siendo en su mayoría individuos pertenecientes a reemplazos por la marina, donde existía un gran foco de comunistas, procedía a pedir informes ás localidades de orixe dos soldados para saber en todo momento a súa ideoloxía. A pesar de que os informes considérano como un perigoso extremista, non se puido probar que tivera unha actuación contraria ao golpe en xullo do 36; a sanción consistiría en asignalo a postos de vangarda dentro do batallón e onde sería oportunamente vixiado.