Valentín Ferrero, un mestre zamorano en Besomaño.

Adicado ao Foro por la Memoria de Zamora.

Noutras entradas deste blog xa tratamos a repercusión que os “sucesos revolucionarios” de outubro de 1934 tiveron na nosa terra; nesta ocasión achegámonos á figura de Valentín Ferrero Miranda, un mestre comunista, de 23 anos, casado, natural de El Perdigón (Zamora), que impartía clase na parroquia de Besomaño (Ribadumia).

Por unha carta que dirixe ao oficial de correos de Zamora, Luis Iglesias, sabemos que, a pesar de atoparse nunha zona rural, caciquil, lonxe dos núcleos obreiros nos que, sen dúbida, atoparía apoios das organizacións sindicais e de esquerdas, Valentín non deixa de actuar políticamente: la religión recibe ya mis primeros golpes, ya me tienen odio los derechistas, los caciques, los curas. Los aldeanos también me miran con recelo.

Describe claramente a situación social do contorno no que vive:    

    El P. ha enfocado bien la cuestión de la lucha en ellas [as aldeas

    rurais galegas]. El campesino vive mal: agobiado por los

    impuestos, por los foros, por las rentas que tiene que pagar al

    terrateniente. Además, la religión es la gran cadena que los ata a

    la sumisión, a la esclavitud. La Iglesia domina por sus latines y

    por sus bienes económicos. Aquí hay tierras de las iglesias, que

    cultivan los aldeanos teniendo que entregar al cura la mitad de

    las cosechas.

    Por otra parte, la usura y el caciquismo hacen el cuadro de vida

    de estos campesinos todavía más lúgubre.

Valentín xa empeza a ser coñecido fóra da comarca e convídano a escribir nun semanario socialista de Pontevedra [ La Hora] pero considera que está “desentrenado” e adía esta colaboración. Tenta manter contacto coa Federación de Trabajadores de la Enseñanza pero, como esta asociación tiña a sede en Vigo, non lle foi posible facelo. A Valentín non lle gusta a Casa del Maestro pontevedresa, considerada polo mestre como reaccionaria, “guarida de catedráticos y señoritos” que por medio de bailes, festas e banquetes, procura desviar os mestres das Casas do Pobo. Confírmanos a convicción que sempre tivemos do receo que cara esta institución tiveron os mestres máis comprometidos socialmente.

Valentín procura superar o illamento e o desánimo e mantén correspondencia con correlixionarios como Vicente Rueda, que está no servicio militar en Estella, fortemente vixiado polos seus antecedentes políticos; con Matías Bueno de Diego, empregado da Oficina Local de Colocación Obrera de Zamora, a quen considera “hermano mayor”, (Matías e Valentín utilizan o francés nas súas cartas), entre outros.

Interesante a análise que fai, nunha carta dirixida ao “estimado camarada Antonio”, [Antonio Fernández Borrego, mestre en Tuda, Zamora] da igrexa castelá e da galega:

En Castilla, la iglesia crea al pueblo, lo acoge, lo reconcentra, lo hace vivir en torno a ella, arrogándose una paternidad ficticia: esto se llama demagogia. En Galicia, la iglesia vive sola, consciente de su poder, apartando de ella a todos los piojosos, a todos los miserables; no encubre su tiranía ni su dominio.

Continúa a carta cunhas curiosas consideracións, moi alonxadas do carácter dos seus escritos, sobre os “harenes de los curas gallegos” nas que fala das “gallegas robustas y fuertes, con grupas de yeguas normandas” e acada graos moi subidos de delirios eróticos, por utilizar un cualificativo moi prudente:

¡ Que riegos tan fecundos podían hacerse en estos ovarios fuertes y olorosos! Que el falo mítico, símbolo de los símbolos, profanase morbideces, abriese piernas y depositara el rico licor seminal, en las vulvas estrechas, con vapores deletéreos, que hacen perder la cabeza a los pastores que regentan las rectorales. Y estas lechoncillas triscadoras, criadas en regalo, para adornar los lechos fríos de los clérigos, como gustarían con delicia, verdaderos miembros hombrunos, no extraviados en ninguna senda de la patología!

Deixemos atrás este inusitado e inefable parágrafo e volvamos ao rego do quefacer de Valentín. Os tempos non eran bos para un mestre de esquerdas e menos para quen xa tivera enfrontamentos públicos na localidade por motivos políticos; as forzas conservadoras tiñan no seu obxectivo o maxisterio e sospeitaban dos membros dese colectivo, aos que consideraban, en gran parte, axentes da revolución. As forzas vivas de Ribadumia preparan a ofensiva contra Ferrero: a raíz dos sucesos de outubro do 34, Valentín foi detido e ingresado no cárcere de Pontevedra; no rexistro da súa casa atópanlle correspondencia, “tres libretos (sic) de ideas marxistas”, exemplares dos xornais zamoranos La Tarde e La Voz del Trabajo (órgano da Federación Provincial de Sociedades Obreras de Zamora), un número extraordinario de Mundo Obrero e a revista Rusia Hoy.

Como era imposible probar a súa participación en actos revolucionarios ou contra as forzas da orde, as acusacións céntranse no labor disolvente realizado na escola; aparte das testemuñas dalgúns pais, non dubidan en utilizar declaracións de nenos de trece e de once anos de idade. As actuacións atribuídas ao mestre concordan coas que coñeceremos un par de anos máis tarde, na represión tras o golpe do 36: posicionarse a favor da queima de igrexas e de facer desaparecer os curas por innecesarios, de explicar o mecanismo das folgas:

Vosotros trabajais para mi y os doy un duro a cada uno, os parece poco, y entonces os subo el salario a treinta reales y también os resulta insuficiente y abandonais el trabajo y esta es la manera de que produzcais una huelga.

Tamén o acusan, feito que recoñece Valentín, de que no gardapolvo ten bordada unha estrela de cinco puntas.

Os testemuños, todos sospeitosamente semellantes, tamén contan que o mestre lles explicaba na escola que, antigamente, as xentes eran “parvas” e coidaban que era a lúa quen facía os fillos ás mulleres e que, cando casaba unha muller, tiña que deitarse cun frade, entre outras acusacións na mesma liña.

O auditor militar considera que non está probado que realizara feitos dignos de mención de carácter revolucionario, pero había testemuños abundantes de que, no desempeño do seu cargo, expoñía aos alumnos feitos e temas contrarios á moral. Acorda dar por terminado o procedemento sen declaración de responsabilidades e pasar a coñecemento do ministro de Instrución Pública os feitos para que tomase as medidas oportunas.

Grazas á magnífica páxina en Facebook do Foro por la Memoria de Zamora e pola información que xenerosamente me facilitaron, sabemos que a familia de Valentín Ferrero foi moi castigada tras o golpe do 36: o pai, Valentín Ferrero García foi asasinado o 3- 8 36, o avó materno Fabián Miranda e un irmán de Valentín chamado José en setembro e xullo do 36, o propio Valentín fusilado o 19 de xullo de 1939 en Argamasilla de Calatrava (Ciudad Real) e outro irmán, Ursicino, condenado a morte pero conmutada a pena.

A maioría das persoas que aparecen relacionándose con Valentín pagaron coa súa vida o seu compromiso político e militancia no partido comunista; foi o caso de Vicente Rueda, Matías Bueno, Andrés Espinosa e Antonio Fernández.