María Alonso Perez, mestra de Mourente.

Adicado a Helena Torres, Mª Xesús Escudeiro e Montse Fajardo, coordinadoras

 da exposición "do Gris ao Violeta"

A la Yglesia no la ví nunca en ésta, ni aún en aquellas solemnidades que por su rango o tradición atraían a los mismos descreídos de Mourente, tampoco figura para nada en los anales parroquiales.

Deste xeito informa o cura párroco de Mourente, Ignacio Triñanes Fariña, de tan mala lembranza na parroquia, sobre a mestra da escola de nenas número 1 María Alonso Pérez. Continúa coa afirmación de que arrancara da porta da entrada da escola unha estampiña do Sagrado Corazón e, o primeiro de maio, adornara de xeito extraordinario o balcón “para regodearse luego con la chusma callegera (sic), como lo hizo, mientras la gente se encerraba en sus casas." Aínda así recoñece que “En lo restante de la enseñanza, muy bien.”

María foi unha das mestras suspendidas polo gobernador Macarrón o 31 de agosto de 1936.

O complexo proceso de depuración e revisión que padeceu é unha mostra clarísima da parcialidade e falla de consistencia, amen da falsidade, dos informes emitidos; pode constatarse como as mesmas institucións (Guardia Civil, Concello...) emiten informes totalmente contraditorios, podemos sospeitar que dependendo das influencias, en contra ou a favor da mestra, de diversos persoeiros. Vexamos algúns exemplos:

a un (sic) cuando no pertenece a ningún partido político es afecta al Frente Popular donde militaba su esposo, en la escuela según versión pública hizo retirar el crucifico (sic) y los niños que tenían estampas en los libros se los hacía romper y acosejaba (sic) la no asistencia a la iglesia. (Informe Guardia Civil, 25-2-37).

ha observado y observa intachable conducta moral, pública y privada, goza de igual concepto en el orden profesional y religioso, es apolítica sin que figure afiliada a ninguna sociedad ni organizaciones de resistencia y está considerada como afecta a la Causa Nacional. (Informe Guardia Civil, 16-9-39)

es de buena conducta, simpatizante del marxismo ya que cuando venían de su parroquia manifestaciones de ese carácter adornaba el balcón de la escuela. Se la considera antirreligiosa por haber arrancado la estampa del Sagrado Corazón de Jesús de la entrada, así como por aconsejar a las niñas y premiarlas para que no fuesen a la iglesia. (Informe concello, 4-3-37)

según datos proporcionados por Agentes de Autoridad y testimonio de personas veraces, es de intachable conducta. (Informe alcaldía, 2-9-36)

 Os dous últimos informes son asinados pola mesma persoa: o alcalde Eladio Becerril.

Logo da suspensión inicial, o reitorado sanciónaa cun mes de suspensión e volve a ocupar o seu posto; o informe da inspección, asinado por Gerardo Álvarez Limeses, recolle as diversas acusacións que se lle facían e considera que “ la conducta de esta maestra no es en el orden ciudadano ni el profesional de las que pueden considerarse ejemplares, siendo calificada solamente de “regular” por la Inspección”; propón a sanción dun mes de suspensión.

Pero a postura máis dura contra a mestra virá da man da Comisión Depuradora pontevedresa que, con data 27 de abril de 1937, acorda sancionala coa separación definitiva do ensino baixo a acusación de: Anticatólica, simpatizante do Frente Popular, aconsellar e premiar ás nenas para que non fosen á igrexa e de adornar a escola o primeiro de maio con motivo da “fiesta del marxismo”. De nada valeron as consideracións que aparecen no informe asesor, que consideraba demasiado dura a sanción por non atoparse debidamente comprobados os cargos máis graves polo que propoñía a suspensión por dous anos e traslado.

Contra estas sancións, María presenta diversos escritos de alegacións nos que desmonta punto por punto as acusacións e reitera os innumerábeis informes e testemuños que acreditan a súa conduta.

En xuño de 1939 mantén que os informes acusatorios están “desprovistos de todo fundamento y no ajustados a justicia y verdad.” Por aquelas datas o cura Triñanes foi chamado a comparecer diante da comisión depuradora e ratifícase no informado, pois aínda que en 1937 e 38 a mestra cumprira o precepto na parroquia, non había nada que puidera modificar o afirmado sobre a súa conduta no “período revolucionario.”

En abril de 1940, a comisión superior dictaminadora dos expedientes de depuración recoñece que os documentos aportados pola mestra desvirtúan “en su casi totalidad” os cargos e admite que os relativos á súa actuación relixiosa estaban baseados principalmente nos informes do párroco de Mourente que “disminuyendo sucesivamente la gravedad de sus acusaciones” acabaría por manifestar finalmente que “no figuró nunca en los anales de la parroquia.” A sanción revísase e convértese en traslado dentro da provincia, perda de haberes no tempo da suspensión e inhabilitación para cargos directivos e de confianza en institucións culturais e do ensino. (Orde do 24-4-40).

María Alonso solicita a revisión da sanción, aporta certificados como o do servizo de información e investigación de FET y de la JONS, no que se afirma que é persoa afecta á Causa Nacional e de conduta pública, privada e profesional intachable. A mestra conta co apoio da influínte familia Olmedo da que era empregado o seu home, afiliado a Unión Republicana. Lembra a documentación aportada no expediente: Declaracións favorables dos pais das nenas das escolas nº1 e 2 nos que testemuñan a súa “adhesión incondicional al buen proceder sobre lo religioso y excelente conducta profesional”; testemuños ao seu favor do médico Loureiro Crespo, de significados gardas cívicos e militares veciños, de José Olmedo, do alcalde de barrio José López Fondevila, do alcalde de Pontevedra, capeláns do Asilo e do Hospital, do tenente coronel da Guardia Civil, do delegado de Orden Público, recibos de ter cumprido o precepto pascual o ano anterior ao golpe e de contribuír ao sostemento do Asilo e axudar o clero.

Nesta alegación apunta á posible causa da persecución sufrida:

 Ni siquiera, aún poniéndose en juego todos los resortes de la intriga y de la pasión política por personas de marcado carácter galleguista, que tenían y tienen interés por ocupar su Escuela, ha podido ser objeto de la más mínima sanción de orden económico ni de ningún otro por las Autoridades Civiles ni militares.

 Asegura que esa intriga derívase da súa defensa do dereito a ocupar a escola de nenas nº1, no Camiño Novo, e que, logo de serlle adxudicada por concurso, atopouse con que estaba ocupada por outra mestra porque

 el Inspector de zona, de ideología galleguista, trasladó sin doctrina legal a la Maestra (de familia también galleguista) de la Escuela nº 2, [Casas Novas] que venía sirviendo muchos años, para la nº 1.

Certa ou non, a acusación parece referirse á mestra Josefa Iglesias Vilarelle e ao inspector Gerardo Álvarez Limeses, os dous antigos membros de Dereita Galleguista, grupo que na práctica totalidade adoptou unha postura colaboracionista cos sublevados. Temos documentada a existencia de reclamacións feitas por María contra as irregularidades na localización destas escolas ata a resolución definitiva (BOE 22-5-34) que concede a razón a esta mestra.

Por fin, o 23 de xaneiro de 1941, rematan as penalidades da depuración para esta mestra pois a revisión do expediente determina a confirmación no seu posto.

Fontes: Documentación Archivo General de la Administración, BOE, xornais da época.